Tham quyền là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn để loại bỏ sự tham quyền

Trong cuộc sống, mỗi người đều mang trong mình những mong muốn và khát vọng. Tuy nhiên, khi những mong muốn ấy vượt quá giới hạn, trở thành sự thèm khát quyền lực, địa vị một cách bất chấp, đó chính là biểu hiện của tham quyền. Tham quyền không chỉ là một nét tính cách cá nhân mà còn có thể gây ra những hệ lụy tiêu cực cho cả cá nhân và cộng đồng. Qua bài viết sau đây, chúng ta hãy cùng Sunflower Academy tìm hiểu tham quyền là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng tham quyền phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống và những cách rèn luyện để sửa tính hay tham quyền của bản thân.

Tham quyền là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn để loại bỏ sự tham quyền.

Định nghĩa về sự tham quyền.

Tìm hiểu khái niệm về sự tham quyền nghĩa là gì? Sự tham quyền (Greed) là biểu hiện của ham muốn nắm giữ và duy trì quyền lực bằng mọi giá, kể cả khi điều đó không chính đáng. Hành vi này thường xuất phát từ tâm lý lo sợ mất vị trí, quyền lợi hoặc ảnh hưởng cá nhân. Về khía cạnh tiêu cực, nó dẫn đến lạm quyền, độc đoán, sử dụng thủ đoạn phi đạo đức, thậm chí vi phạm pháp luật để bảo vệ vị trí. Tuy nhiên, ở một khía cạnh tích cực có giới hạn, sự tham quyền có thể thúc đẩy cá nhân nỗ lực khẳng định năng lực, tìm kiếm vai trò lãnh đạo để thực hiện lý tưởng tốt đẹp.

Sự tham quyền dễ bị nhầm lẫn với các khái niệm tích cực như khát vọng, uy quyền và quyết đoán. Khát vọng là mong muốn đạt được mục tiêu, có thể bao gồm cả vai trò lãnh đạo nhưng không nhất thiết gắn với hành vi tiêu cực. Uy quyền là quyền lực hợp pháp được trao do vị trí hoặc năng lực, thường đi kèm trách nhiệm và giới hạn rõ ràng. Quyết đoán thể hiện khả năng ra quyết định nhanh chóng, dứt khoát, nhưng không mang ý nghĩa độc tài hay thâu tóm quyền lực. Trái lại, sự tham quyền gắn với hành vi ích kỷ, đặt lợi ích cá nhân lên trên lợi ích chung. Trạng thái đối lập với tham quyền là sự khiêm tốn và tinh thần hợp tác, nơi cá nhân biết chia sẻ trách nhiệm và quyền lực để đạt được mục tiêu chung.

Để hiểu rõ hơn về tham quyền, chúng ta cần phân biệt nó với “khiêm tốn”, “vị tha”, “liêm chính”, “hợp tác”. Cụ thể như sau:

• Khiêm tốn (Humility): Là sự nhún nhường, không tự cao hay kiêu ngạo về quyền lực của bản thân; đây là đặc điểm khiến cá nhân dễ lắng nghe ý kiến tập thể và chia sẻ quyền lực với người khác. Trái ngược với sự tham quyền, người khiêm tốn biết giới hạn vai trò của mình, không khư khư bám víu vị trí mà chấp nhận thay đổi vì lợi ích lớn hơn. Điều này giúp xây dựng một môi trường làm việc dân chủ và gắn kết hơn.

• Vị tha (Altruism): Là sự quan tâm đến người khác hơn là đặt bản thân làm trung tâm; người có lòng vị tha thường không mưu cầu quyền lực để củng cố danh vọng cá nhân mà hướng đến mục tiêu phục vụ cộng đồng. Khác với người tham quyền, người vị tha sẵn sàng nhường cơ hội cho người xứng đáng hơn, đồng thời tạo điều kiện để mọi người cùng phát triển.
• Liêm chính (Integrity): Là phẩm chất trung thực, tuân thủ đạo đức và không lạm dụng quyền lực; người liêm chính sẽ không sử dụng mánh khóe hoặc thủ đoạn để leo lên vị trí cao hơn. Trong môi trường công sở, đây là yếu tố quan trọng giúp tổ chức phát triển bền vững. Liêm chính đối lập với tham quyền ở chỗ nó đề cao tính minh bạch và trách nhiệm cá nhân.
• Hợp tác (Cooperation): Là khả năng làm việc cùng người khác, chia sẻ quyền lực và trách nhiệm vì mục tiêu chung; trong khi người tham quyền tìm cách thao túng hoặc loại bỏ đối thủ, người có tinh thần hợp tác lại sẵn sàng phối hợp để đạt hiệu quả cao nhất. Sự hợp tác giúp giảm xung đột, gia tăng niềm tin và duy trì sự công bằng trong tổ chức.

Một ví dụ tiêu biểu cho sự tham quyền là trường hợp một trưởng phòng liên tục tìm cách loại bỏ đồng nghiệp có năng lực bằng việc điều chuyển công việc hoặc cản trở cơ hội thăng tiến. Người này đặt lợi ích cá nhân và việc giữ vị trí lên trên tinh thần công bằng và sự phát triển chung của đội ngũ. Trong trường hợp này, hành vi tham quyền không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc của cả phòng mà còn khiến nhân viên mất niềm tin vào môi trường tổ chức. Giải pháp là cần có sự can thiệp từ cấp quản lý cao hơn để điều tra, minh bạch sự việc và bảo vệ nhân sự có năng lực. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế đánh giá khách quan, tránh để cá nhân có quyền tự ý thao túng hệ thống.

Như vậy, sự tham quyền là biểu hiện tiêu cực của lòng ham muốn quyền lực quá mức, thường đi kèm hành vi không chính đáng và gây tổn hại cho tổ chức. Việc hiểu rõ bản chất của sự tham quyền sẽ giúp cá nhân và tổ chức có biện pháp ngăn chặn, đồng thời xây dựng văn hóa làm việc minh bạch, công bằng. Tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu các hình thức cụ thể của sự tham quyền trong đời sống hiện đại.

Phân loại các hình thức của sự tham quyền trong đời sống.

Sự tham quyền, mong muốn nắm giữ và duy trì quyền lực bằng mọi giá được thể hiện qua những khía cạnh nào trong đời sống của con người? Sự tham quyền không chỉ giới hạn trong môi trường chính trị hay lãnh đạo tổ chức, mà còn len lỏi vào các khía cạnh khác nhau của đời sống thường nhật, tác động đến cả cá nhân lẫn cộng đồng. Dưới đây là một số hình thức phổ biến của hành vi này trong cuộc sống.

• Sự tham quyền trong tình cảm, mối quan hệ: Trong đời sống tình cảm hoặc quan hệ gia đình, người tham quyền thường có xu hướng kiểm soát đối phương, không cho phép sự độc lập hay ý kiến khác biệt tồn tại. Họ dùng cảm xúc, lý lẽ hoặc sự ràng buộc để áp đặt mong muốn cá nhân, khiến mối quan hệ mất cân bằng và thiếu lành mạnh.
• Sự tham quyền trong đời sống, giao tiếp: Thói tham quyền trong giao tiếp thể hiện qua việc một cá nhân luôn muốn giữ vai trò chủ đạo trong mọi cuộc trò chuyện, thường xuyên ngắt lời, gạt bỏ ý kiến trái chiều và cố áp đặt quan điểm của mình. Họ có xu hướng điều hướng cuộc đối thoại theo ý thích cá nhân, không chừa không gian cho người khác bày tỏ suy nghĩ, từ đó gây khó chịu và làm giảm chất lượng tương tác xã hội.
• Sự tham quyền về kiến thức, trí tuệ: Hành vi tham quyền trong lĩnh vực tri thức thường đi kèm với thái độ khoe khoang, tự phụ. Người này luôn cố gắng thể hiện sự hiểu biết vượt trội, tìm cách hạ thấp năng lực người khác hoặc gạt bỏ những quan điểm trái ngược. Sự độc đoán trí tuệ này không chỉ gây mâu thuẫn mà còn làm thui chột tinh thần học hỏi và cản trở trao đổi học thuật lành mạnh.
• Sự tham quyền về địa vị, quyền lực: Đây là biểu hiện rõ ràng nhất của hành vi tham quyền khi một người sẵn sàng sử dụng mọi phương tiện, kể cả phi đạo đức, để duy trì vị trí của mình. Họ có thể tìm cách loại bỏ đối thủ, thao túng người khác hoặc đưa ra quyết định độc đoán nhằm bảo vệ lợi ích cá nhân. Hệ quả là môi trường chung trở nên căng thẳng, thiếu minh bạch và mất dần lòng tin tập thể.
• Sự tham quyền về tài năng, năng lực: Người có tính tham quyền về năng lực thường muốn khẳng định bản thân là cá nhân nổi bật nhất, không chấp nhận sự cạnh tranh ngang hàng. Họ có xu hướng phóng đại thành tích, phủ nhận công lao của người khác hoặc cố tình che giấu khuyết điểm bản thân để giữ vững vị trí. Điều này tạo nên một không khí kèn cựa, ghen ghét và thiếu tinh thần hợp tác trong môi trường làm việc.
• Sự tham quyền về ngoại hình, vật chất: Một dạng khác của sự tham quyền là thông qua việc xây dựng hình ảnh bằng vẻ ngoài hoặc tài sản. Người mang đặc điểm này thường so đo, ganh đua về phương diện vật chất, luôn muốn khẳng định bản thân bằng các yếu tố dễ thấy như trang phục, xe cộ, nhà cửa. Khi không đạt được sự nổi bật như kỳ vọng, họ dễ rơi vào cảm giác bất an hoặc đố kỵ với người khác.
• Sự tham quyền về dòng tộc, xuất thân: Đây là hình thức tham quyền dựa trên niềm tin rằng vị thế gia đình hoặc xuất thân có thể là công cụ áp đặt người khác. Người mang tâm lý này thường lấy lý do về dòng tộc, danh tiếng để đòi hỏi sự phục tùng hoặc ưu đãi, coi nhẹ năng lực cá nhân và đánh giá thấp những ai không có điều kiện xuất thân tương đương.

Có thể nói rằng, sự tham quyền là biểu hiện phức tạp và phổ biến, không chỉ xuất hiện trong lĩnh vực chính trị mà còn tồn tại trong mọi mặt của đời sống cá nhân và xã hội. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những tác động sâu sắc của hành vi tham quyền đối với cá nhân, tổ chức và toàn xã hội.

Tác động của sự tham quyền trong cuộc sống.

Sự tham quyền, ham muốn quyền lực một cách quá mức gây ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của chúng ta? Từ cá nhân đến cộng đồng, hành vi tham quyền không chỉ làm tổn hại đến chính người thực hiện mà còn ảnh hưởng đến những người xung quanh. Dưới đây là những tác động tiêu cực mà sự tham quyền gây ra:

• Ảnh hưởng của sự tham quyền đến phát triển cá nhân: Tính hay tham quyền khiến con người quá chú trọng vào việc củng cố vị thế cá nhân, dễ bỏ qua nhu cầu hoàn thiện năng lực và phát triển tư duy. Người mang đặc điểm này thường khép kín, không tiếp nhận phản hồi, dẫn đến việc thiếu cập nhật và đổi mới, từ đó đánh mất cơ hội phát triển bản thân bền vững trong môi trường năng động hiện nay.
• Ảnh hưởng của sự tham quyền đến mối quan hệ xã hội: Người có thói tham quyền thường thể hiện sự kiểm soát và áp đặt trong giao tiếp, khiến người khác cảm thấy bị gò bó, khó chịu. Lâu dài, các mối quan hệ dần rạn nứt do mất đi sự tin cậy, bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau. Từ chỗ có mạng lưới quan hệ rộng, họ dần trở nên cô lập vì không giữ được sự đồng cảm, chia sẻ từ bạn bè, đồng nghiệp và người thân.
• Ảnh hưởng của sự tham quyền đến công việc, sự nghiệp: Trong môi trường làm việc, người mang hành vi tham quyền dễ gây nên không khí căng thẳng khi liên tục sử dụng mệnh lệnh thay vì khuyến khích hợp tác. Họ không trao quyền, không tin tưởng vào năng lực của người khác, khiến đồng nghiệp cảm thấy bị gạt ra bên lề. Tình trạng này làm giảm hiệu suất chung, dẫn đến mất đoàn kết và cản trở sự phát triển bền vững của tổ chức.
• Ảnh hưởng của sự tham quyền đến cộng đồng, xã hội: Khi thói tham quyền hiện diện ở những người nắm giữ vị trí lãnh đạo trong cộng đồng, nguy cơ lạm quyền và thiên vị là điều khó tránh. Họ có thể đặt lợi ích cá nhân lên trên lợi ích tập thể và ra những quyết định mang tính áp đặt. Tình trạng này làm giảm lòng tin của người dân, thúc đẩy sự bất bình, chia rẽ, và thậm chí gây bất ổn xã hội nếu không được kiểm soát hợp lý.

Từ những thông tin trên cho thấy, sự tham quyền không chỉ là biểu hiện tiêu cực trong hành vi cá nhân mà còn tạo ra hệ lụy sâu rộng trong môi trường làm việc, các mối quan hệ và cấu trúc xã hội. Vì vậy, cần nhận diện và điều chỉnh kịp thời những biểu hiện thái quá của việc ham muốn quyền lực để duy trì sự công bằng, phát triển lành mạnh và giữ vững các giá trị đạo đức cốt lõi trong cộng đồng.

Biểu hiện của người có sự tham quyền quá mức.

Làm sao để nhận biết một người có tính tham quyền và dùng mọi cách để nắm giữ quyền lực kể cả khi điều đó không chính đáng? Khi sự tham quyền vượt khỏi tầm kiểm soát, nó không chỉ gây tổn hại đến mối quan hệ xã hội mà còn làm sai lệch giá trị đạo đức và môi trường làm việc lành mạnh. Nhận diện đúng các biểu hiện của hành vi này là bước đầu quan trọng giúp phòng tránh và điều chỉnh kịp thời, tránh để nó trở thành thói quen nguy hại.

• Biểu hiện trong suy nghĩ và thái độ: Người có thói tham quyền quá mức thường suy nghĩ lệch lạc về giá trị quyền lực, luôn cho rằng giữ vững vị thế là ưu tiên hàng đầu. Họ có xu hướng tự tin thái quá, dễ coi thường năng lực của người khác và không chấp nhận ý kiến trái chiều. Ngoài ra, họ hay nghi ngờ, sống trong trạng thái phòng bị cao độ, luôn sợ bị cạnh tranh hay mất đi quyền lợi.
• Biểu hiện trong lời nói và hành động: Trong giao tiếp, người mang tính tham quyền thường xuyên thể hiện sự áp đặt, chỉ đạo, thậm chí không ngần ngại dùng lời lẽ công kích. Họ thường né tránh thảo luận dân chủ, hạn chế tiếp thu phản hồi và dễ rơi vào hành xử độc đoán. Những quyết định của họ thường thiếu tính tập thể, thậm chí bất chấp đạo đức để đạt được mục tiêu riêng.
• Biểu hiện trong cảm xúc và tinh thần: Về mặt cảm xúc, người tham quyền thường xuyên sống trong trạng thái bất an, nhạy cảm với những dấu hiệu đe dọa đến vị trí hiện tại. Họ dễ rơi vào cảm xúc tiêu cực như đố kỵ, ganh ghét, cáu gắt khi thấy người khác tiến bộ. Những tổn thất liên quan đến quyền lực có thể khiến họ trở nên trầm cảm, phản ứng tiêu cực hoặc buông bỏ trách nhiệm.
• Biểu hiện trong công việc, sự nghiệp: Trong môi trường nghề nghiệp, người tham quyền thường chủ động tạo ra các mối quan hệ có lợi cho bản thân, đồng thời tìm cách triệt tiêu đối thủ hoặc kìm hãm sự phát triển của người khác. Các quyết định của họ thường mang tính chủ quan, thiếu minh bạch và không vì lợi ích chung. Họ ít khi công nhận đóng góp của tập thể, từ đó làm giảm hiệu quả hợp tác nội bộ.
• Biểu hiện trong khó khăn và nghịch cảnh: Khi gặp thử thách, người tham quyền dễ trở nên cứng nhắc, bảo thủ, dùng thủ đoạn để duy trì địa vị. Họ có xu hướng đổ lỗi cho người khác nếu thất bại xảy ra, không nhận trách nhiệm và tránh né hậu quả. Những lúc nguy cấp, họ sẵn sàng vi phạm nguyên tắc để giữ quyền lực, kể cả khi điều đó gây hại đến tổ chức hoặc cộng đồng.
• Biểu hiện trong đời sống và phát triển: Về mặt cá nhân, thói quen tham quyền khiến người đó thu hẹp khả năng phát triển toàn diện. Họ thường từ chối những lời góp ý thiện chí, không chịu thay đổi hoặc cải thiện bản thân. Việc thiếu giao tiếp cởi mở, sống khép kín và đặt cái tôi quá cao khiến họ khó duy trì những mối quan hệ lâu dài, thiếu gắn bó và chân thành với người xung quanh.

Nhìn chung, người có thói tham quyền thường tạo ra những hệ lụy tiêu cực trong cả công việc lẫn đời sống cá nhân. Nếu không được nhận diện sớm và điều chỉnh đúng cách, tính cách này có thể dẫn đến những hệ quả nghiêm trọng. Nhìn chung, cần có những phương pháp rèn luyện và chuyển hóa phù hợp để khắc phục xu hướng tham quyền tiêu cực trong mỗi cá nhân.

Cách rèn luyện để sửa tính tham quyền.

Làm thế nào để chúng ta có thể rèn luyện và chuyển hóa tính tham quyền, từ đó có được sự liêm chính, vị tha và trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình? Để tránh các hậu quả tiêu cực và duy trì những mối quan hệ lành mạnh, mỗi người cần nhận diện rõ động cơ nội tại, đồng thời kiên trì xây dựng những thói quen tích cực trong tư duy và hành vi. Sau đây là một số giải pháp cụ thể:

• Thấu hiểu chính bản thân mình: Để sửa tính tham quyền, điều đầu tiên là tự đối diện và nhận diện những biểu hiện sai lệch trong hành vi, suy nghĩ của chính mình. Khi tự hỏi về động cơ thật sự đằng sau những hành vi áp đặt hay kiểm soát, mỗi người sẽ dần hiểu được những nỗi lo sợ, thiếu hụt hoặc ám ảnh quyền lực đang điều khiển mình một cách vô thức.
• Thay đổi góc nhìn, tư duy mới: Chúng ta cần học cách xem quyền lực như một trách nhiệm phục vụ cộng đồng chứ không phải công cụ để thao túng. Khi chuyển từ tư duy cá nhân sang tư duy phụng sự, người tham quyền sẽ dễ dàng phát triển tinh thần hợp tác, lắng nghe và tôn trọng quan điểm của người khác một cách chân thành.
• Học cách chấp nhận sự khác biệt: Một trong những biểu hiện của thói quen tham quyền là không chấp nhận những người có ý kiến trái chiều. Do đó, việc rèn luyện sự tôn trọng và ghi nhận các giá trị khác biệt trong tập thể chính là cách để nâng cao sự linh hoạt trong tư duy và cải thiện năng lực lãnh đạo công bằng.
• Viết, trình bày cụ thể trên giấy: Việc ghi chép những tình huống cụ thể có liên quan đến hành vi kiểm soát sẽ giúp người tham quyền nhìn lại bản thân khách quan hơn. Khi phân tích nguyên nhân và hệ quả của các hành vi, cá nhân sẽ dễ dàng xác định đâu là mục tiêu tích cực, từ đó lựa chọn hành động thay đổi hiệu quả và rõ ràng hơn.
• Thiền định, chánh niệm và yoga: Các phương pháp này giúp người có xu hướng lạm quyền kiểm soát được nội tâm, làm dịu cảm xúc và suy nghĩ bốc đồng. Thực hành chánh niệm đều đặn sẽ tăng cường khả năng quan sát bản thân, từ đó giúp nhận ra và từ bỏ dần những xung động mang tính kiểm soát hay áp đặt lên người khác.
• Chia sẻ khó khăn với người thân: Khi chia sẻ những lo âu và hành vi tiêu cực với người thân, người tham quyền có thể nhận được sự góp ý chân thành và khách quan. Sự đồng hành và khích lệ từ bạn bè đáng tin cậy giúp họ giữ vững cam kết cải thiện bản thân, đồng thời tạo điều kiện để hình thành sự thay đổi tích cực lâu dài.
• Xây dựng lối sống lành mạnh: Một nền tảng thể chất và tinh thần ổn định sẽ hỗ trợ quá trình điều chỉnh hành vi hiệu quả hơn. Ngủ đủ giấc, vận động thường xuyên và duy trì dinh dưỡng hợp lý giúp giảm căng thẳng, tăng khả năng tự kiểm soát, từ đó hạn chế những hành vi bộc phát do thói tham quyền gây ra.
• Tìm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Đối với những người có biểu hiện tham quyền sâu sắc, việc tìm đến chuyên gia tâm lý là giải pháp thiết thực. Thông qua các liệu pháp nhận thức – hành vi, họ có thể tháo gỡ những nguyên nhân sâu xa và xây dựng lại niềm tin, tư duy cũng như kỹ năng ứng xử lành mạnh hơn.

Tóm lại, sự tham quyền có thể được kiểm soát và chuyển hóa thông qua quá trình rèn luyện nội tâm, thay đổi nhận thức và hành vi một cách bền vững. Bằng cách kết hợp các phương pháp tự phản tư, nâng cao nhận thức và sự hỗ trợ phù hợp, mỗi người có thể từng bước thoát khỏi những cám dỗ của quyền lực, trở thành cá nhân đáng tin cậy và có ảnh hưởng tích cực trong tập thể.

Kết luận.

Thông qua sự tìm hiểu tham quyền là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng tham quyền phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống, mà Sunflower Academy đã trình bày ở trên. Hy vọng bạn đã nhận ra rằng sự tham quyền không chỉ là một nét tính cách đơn thuần mà còn là một rào cản lớn đối với sự phát triển cá nhân và các mối quan hệ xã hội. Việc nhận diện và từng bước loại bỏ sự tham quyền là một hành trình đòi hỏi sự kiên trì, tự nhận thức và nỗ lực không ngừng. Bằng cách rèn luyện lòng biết đủ, sự đồng cảm và tinh thần thượng tôn pháp luật, mỗi người có thể xây dựng cho mình một cuộc sống thanh thản, hài hòa và đóng góp tích cực vào một xã hội công bằng, văn minh.