Lề mề là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn luyện để không còn lề mề và tăng hiệu suất công việc

Bạn đã bao giờ tự hỏi vì sao mình luôn thấy thời gian trôi quá nhanh mà việc vẫn chưa xong? Vì sao những việc đơn giản lại mất quá nhiều thời gian? Có thể, bạn đang mang theo một thói quen rất quen thuộc: lề mề. Nó không ồn ào, không gây khủng hoảng – nhưng lại âm thầm bào mòn nhịp sống, sự rõ ràng và hiệu suất mỗi ngày. Trong thế giới đầy áp lực và tốc độ, lề mề trở thành một dạng lệch nhịp – khiến bạn cảm thấy mình không theo kịp, dù đang cố gắng. Bài viết này, dưới góc nhìn của Sunflower Academy, sẽ giúp bạn gọi tên, hiểu rõ và chuyển hóa hành vi lề mề – để không chỉ làm nhanh, mà còn làm đúng, làm dứt khoát và sống trọn với từng phút giây có mặt.

Lề mề là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn luyện để không còn lề mề và tăng hiệu suất công việc.

Khái niệm về lề mề.

Lề mề là gì trong mối quan hệ giữa sự chậm trễ hành động và hiệu quả thực tế trong đời sống cá nhân và công việc? Lề mề (Inefficient Sluggishness hay Action Dragging Habit, Deliberate Delay Mode, Passive Time Loss Pattern) là trạng thái hành vi kéo dài không cần thiết các bước trong quá trình thực hiện một việc gì đó, làm chậm tiến độ chung và ảnh hưởng tiêu cực đến kết quả. Đây không đơn thuần là chậm mà là “chậm không lý do”, thiếu năng lượng hành động, và phản ánh sự thiếu kỷ luật cá nhân sâu sắc.

Người lề mề không nhất thiết không biết việc cần làm – nhưng họ thiếu khả năng chuyển từ nhận thức sang hành động một cách trơn tru. Họ có thể bắt đầu nhưng rất chậm, hoặc chuẩn bị mãi mà không dứt điểm. Điều này gây cảm giác “mệt mà chẳng xong việc”, ảnh hưởng tới hiệu suất tổng thể và tạo ra áp lực không cần thiết.

Để hiểu rõ hơn về lề mề, chúng ta cần phân biệt với các khái niệm gần nghĩa như sự chậm chạp, trì hoãn, thờ ơ và do dự. Cụ thể như sau:

• Chậm chạp (Slow): Là tốc độ tự nhiên, có thể do thể chất, tuổi tác hoặc cách tiếp cận. Người chậm chạp vẫn có thể hiệu quả nếu đều đặn và nhất quán. Người lề mề thì không – họ không nhất quán, thiếu nhịp và thường để việc đơn giản trở nên phức tạp chỉ vì kéo dài.
• Trì hoãn (Procrastination): Là né tránh bắt đầu việc khó hoặc không thích. Lề mề có thể bắt đầu, nhưng lại không tiến hành rốt ráo. Trì hoãn là không bắt đầu – còn lề mề là bắt đầu rồi nhưng “không chịu làm cho xong”.
• Thờ ơ (Indifferent): Là không quan tâm, không đặt tâm vào việc. Người lề mề có thể vẫn quan tâm – nhưng họ thiếu dứt khoát và quyết liệt trong hành động.
• Do dự (Hesitant): Là trạng thái lưỡng lự trước khi quyết định. Lề mề khác ở chỗ quyết rồi – nhưng làm rất chậm, thiếu năng lượng và không biết cách tự thúc đẩy.

Ví dụ: một người mất 30 phút để dọn một góc bàn nhỏ, một học sinh viết một đoạn văn mất cả tiếng vì cứ ngắt quãng, một nhân viên cần ba ngày cho việc đáng ra chỉ tốn ba tiếng… là những biểu hiện rõ ràng của lề mề. Không phải vì khó mà vì thiếu hệ thống hành động hiệu quả.

Ở tầng sâu, lề mề phản ánh một “độ trễ tinh thần” – nơi người ta vẫn muốn làm tốt, nhưng lại chưa biết cách kiểm soát sự phân tán nội tâm, chưa có thói quen kết thúc dứt khoát. Điều này khiến thời gian bị tiêu hao mà chất lượng công việc vẫn thấp – tạo vòng xoáy mệt mỏi, thiếu tự tin và mất động lực hành động.

Như vậy, lề mề không chỉ là vấn đề hành vi mà còn là kết quả của hệ tư duy và năng lực điều phối kém. Muốn chuyển hóa, cần bắt đầu từ việc hiểu rõ cơ chế trì trệ bên trong và tái huấn luyện khả năng hoàn thành từng việc nhỏ một cách gọn, chắc, và đúng lúc.

Phân loại các khía cạnh của lề mề.

Lề mề có thể được phân loại theo những dạng biểu hiện cụ thể nào trong suy nghĩ, cảm xúc và hành vi? Lề mề không chỉ đơn giản là chậm mà là sự kéo dài không cần thiết trong mọi giai đoạn hành động. Việc phân loại giúp ta hiểu rõ nguyên nhân, biểu hiện và từ đó có chiến lược điều chỉnh phù hợp cho từng dạng lề mề khác nhau.

• Lề mề trong tư duy: Người có lối suy nghĩ lề mề thường hay phân tích quá mức, ngập ngừng trước khi ra quyết định, hoặc không dứt khoát với lựa chọn của mình. Họ dễ bị mắc kẹt trong các vòng lặp suy nghĩ “liệu có nên” mà không chuyển hóa thành hành động rõ ràng.
• Lề mề trong cảm xúc: Biểu hiện ở trạng thái cảm xúc dây dưa, không thoát ra khỏi một tâm trạng tiêu cực, hay lặp đi lặp lại một sự kiện cũ trong đầu. Cảm xúc bị “treo” khiến người đó khó bắt đầu việc mới, dễ mệt mỏi và thiếu động lực thực hiện các hành động tiếp theo.
• Lề mề trong hành vi: Đây là dạng phổ biến – cá nhân bắt đầu việc gì cũng chậm, dừng lại giữa chừng, hoặc thực hiện một cách thiếu tập trung, không rốt ráo. Việc đáng ra hoàn thành trong 15 phút có thể kéo dài tới vài tiếng, vì họ bị phân tâm hoặc không biết cách kết thúc.
• Lề mề trong giao tiếp: Người lề mề trong giao tiếp thường trả lời chậm, phản hồi thiếu mạch lạc, hoặc trì hoãn việc phản hồi tin nhắn, email. Họ cũng có thể nói dài, thiếu trọng tâm, khiến cuộc đối thoại trở nên kéo dài mà không đạt được điều cốt lõi.
• Lề mề mang tính hệ thống: Khi lề mề trở thành lối sống – mọi hoạt động từ thức dậy, ăn uống, làm việc, tương tác… đều bị kéo dài quá mức. Đây là dạng ăn sâu nhất, phản ánh sự thiếu kỷ luật tổng thể và rất khó điều chỉnh nếu không có sự can thiệp toàn diện.
• Lề mề trong khía cạnh khác: Bao gồm việc trễ deadline, bỏ qua cơ hội, lặp lại sai sót vì không xử lý dứt điểm… Người mang thói quen này thường cảm thấy thời gian trôi rất nhanh nhưng kết quả lại rất ít – gây ra áp lực âm thầm và cảm giác tự ti kéo dài.

Có thể nói rằng, lề mề có thể hiện diện ở mọi tầng, từ suy nghĩ, cảm xúc đến hành vi cụ thể. Việc phân loại chính xác là bước đầu quan trọng để xây dựng lộ trình điều chỉnh – giúp cá nhân trở nên hiệu quả, chủ động và có nhịp sống rõ ràng hơn.

Tác động, ảnh hưởng của lề mề.

Thói quen lề mề gây ra những hệ quả nào đến hiệu suất cá nhân, quan hệ xã hội và chất lượng sống tinh thần? Lề mề không chỉ gây trì trệ hành động mà còn ảnh hưởng sâu đến nhận thức về bản thân, lòng tin từ người khác, và cảm giác kiểm soát cuộc sống. Dưới đây là các hệ quả phổ biến và nghiêm trọng mà lề mề có thể gây ra.

• Ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc: Người lề mề thường hoàn thành việc chậm hơn mức trung bình, thậm chí khi thời gian là đủ. Họ không biết cách tối ưu năng lượng theo nhịp công việc, dẫn đến kết quả kém, mất uy tín hoặc bị đánh giá thiếu chuyên nghiệp – dù năng lực thực tế không hề tệ.
• Ảnh hưởng đến phát triển cá nhân: Lề mề khiến người học khó hoàn thành bài tập đúng hạn, mất kết nối với nhịp lớp, không theo kịp tiến độ cá nhân. Họ dễ bỏ dở các mục tiêu dài hạn vì mỗi bước nhỏ đều kéo dài, dẫn đến mất động lực và cảm giác không thể tiến bộ.
• Ảnh hưởng đến mối quan hệ: Trong giao tiếp và hợp tác, lề mề khiến người khác phải chờ đợi, dễ bực bội và mất kiên nhẫn. Người thân có thể thấy mệt mỏi khi phải nhắc nhở nhiều lần. Đồng nghiệp thì cảm thấy thiếu tin tưởng và tránh giao nhiệm vụ chung – gây mất kết nối và khó làm việc nhóm hiệu quả.
• Ảnh hưởng đến cảm xúc nội tâm: Người lề mề dễ rơi vào trạng thái tự trách, mặc cảm vì thấy mình không hiệu quả. Dù biết điều cần làm, họ không hành động dứt khoát, từ đó tạo ra vòng lặp: thất vọng – trì hoãn – áp lực – lặp lại. Tình trạng này lâu dài dễ dẫn đến stress và tâm lý bất lực.
• Ảnh hưởng đến lòng tin vào bản thân: Khi liên tục không hoàn thành đúng hạn, người lề mề dần nghi ngờ năng lực của chính mình. Họ có thể tránh những công việc đòi hỏi trách nhiệm, hoặc từ chối thử thách vì sợ mình lại không kịp. Điều này gây teo nhỏ vùng phát triển cá nhân.
• Ảnh hưởng khác: Trong tổ chức hoặc gia đình, người lề mề làm giảm tốc độ chung, khiến cả hệ thống phải điều chỉnh theo họ hoặc bỏ lại họ phía sau. Điều này không chỉ tạo bất công ngầm mà còn phá vỡ sự đồng bộ cần thiết trong các hệ thống vận hành hiệu quả.

Từ thông tin trên có thể thấy, lề mề không chỉ là hành vi “nhỏ” mà là một kiểu lệch nhịp sống lâu dài, ảnh hưởng đến chất lượng hành vi, cảm xúc và giá trị bản thân. Điều chỉnh lề mề không chỉ để làm việc nhanh mà là để sống rõ ràng, mạch lạc và trọn vẹn hơn từng ngày.

Biểu hiện thực tế của người từng hoặc đang mang hành vi lề mề.

Người từng hoặc đang lề mề thường biểu hiện ra sao trong hành vi, lời nói và các tình huống thường nhật? Hành vi lề mề không khó nhận diện – bởi nó không chỉ nằm ở tốc độ chậm, mà còn thể hiện qua lối xử lý kéo dài, thiếu dứt khoát và cách quản lý thời gian rối rắm. Dưới đây là những biểu hiện phổ biến trong thực tế.

• Biểu hiện trong lời nói hàng ngày: Người lề mề thường viện lý do như “để em làm sau”, “chút nữa cũng được”, “em đang làm mà” nhưng thực tế chưa bắt đầu. Họ nói nhiều về ý định nhưng ít hành động. Lời nói thiếu trọng tâm, dài dòng hoặc vòng vo khi cần ra quyết định.
• Biểu hiện trong cách kể lại sự việc: Khi thuật lại quá trình thực hiện việc gì đó, họ thường dùng cụm từ như “định làm mà chưa kịp”, “đang làm dở”, “có chút việc chen ngang”. Câu chuyện thường thiếu điểm kết thúc, cho thấy họ không có cấu trúc xử lý công việc rõ ràng.
• Biểu hiện trong hành vi ứng xử: Họ bắt đầu công việc muộn, làm chậm, dễ bị phân tâm giữa chừng. Họ mất nhiều thời gian cho những việc lặt vặt không cần thiết, ví dụ: sắp xếp lại bàn làm việc trước khi viết báo cáo. Sự thiếu tập trung kéo dài khiến thời gian bị lãng phí mà không hoàn thành đúng hạn.
• Biểu hiện trong môi trường làm việc nhóm: Người lề mề hay đến trễ, nộp kết quả sau deadline, phản hồi chậm khi làm việc chung. Họ khó làm việc nhóm hiệu quả vì không theo được nhịp của tập thể. Sự lề mề khiến đồng đội phải thay phần hoặc điều chỉnh lịch trình chung – gây mất cân bằng nhóm.
• Biểu hiện trong quan hệ gia đình – cá nhân: Trong sinh hoạt gia đình, họ thường chuẩn bị chậm, hay khiến người khác phải chờ. Họ cũng dễ lỡ hẹn hoặc làm lỡ việc của người thân do không chủ động quản lý thời gian. Điều này khiến mối quan hệ bị ảnh hưởng bởi sự bực dọc ngầm và mất kiên nhẫn.
• Biểu hiện khác: Người lề mề thường mang cảm giác “luôn thiếu thời gian” dù không thật sự bận rộn. Họ có thể ngủ muộn vì mãi chưa xong việc, dậy trễ, trễ deadline liên tục. Dù biết rõ vấn đề, họ lại không có kế hoạch cải thiện, và tiếp tục sống trong guồng quay trì trệ đó.

Nhìn chung, biểu hiện của lề mề dễ nhận ra nhưng khó thay đổi nếu cá nhân không thực sự muốn chuyển hóa. Bởi lề mề không nằm ở tốc độ tay chân mà nằm ở chất lượng của tư duy hành động.

Cách rèn luyện, chuyển hóa để không còn lề mề và tăng hiệu suất công việc.

Làm sao để một người có thói quen lề mề có thể rèn luyện lại nhịp độ hành động rõ ràng và tăng hiệu quả công việc? Lề mề là kết quả của tư duy trì hoãn và hành vi thiếu hệ thống – nên việc chuyển hóa cần đi từ nhận thức, đến luyện tập hành vi và thay đổi môi trường tác động.

• Thấu hiểu chính bản thân mình: Ghi lại trong một tuần: bạn mất bao lâu cho từng việc? Việc nào bị kéo dài nhất, và lý do? Bản thân bạn cảm thấy gì sau mỗi lần không hoàn thành đúng thời gian? Bài tập này giúp bạn định lượng vấn đề thay vì chỉ cảm nhận mơ hồ, và là bước đầu để đo lường sự cải thiện.
• Thay đổi góc nhìn, tư duy mới: Hiểu rằng “nhanh” không có nghĩa là vội vàng mà là rõ ràng. Người hiệu quả không làm nhiều mà làm đúng, đủ, và xong. Thay vì cố hoàn hảo từng bước, hãy ưu tiên việc hoàn tất – để có phản hồi, rồi cải tiến. Thực hành “dứt điểm thay vì hoàn hảo” giúp phá vòng trì hoãn.
• Học cách chịu trách nhiệm từng phần: Thay vì dồn công việc vào phút cuối, hãy chia nhỏ và xử lý theo khung thời gian rõ ràng. Cứ mỗi phần hoàn thành là một cam kết giữ lời với chính mình. Trách nhiệm không chỉ là với người khác mà là với chính mục tiêu bạn đặt ra.
• Viết, trình bày cụ thể trên giấy: Mỗi ngày đầu tuần, viết 3 việc quan trọng, và đặt khung thời gian cố định để làm. Trong ngày, chốt giờ bắt đầu và giờ kết thúc cho từng nhiệm vụ. Việc viết giúp bạn kiểm soát thời gian và nhận diện những khâu dễ “lề mề” để cắt gọn.
• Thiền định, cảm nhận thân tâm: Trước khi bắt đầu việc dễ trì hoãn, hãy dừng lại 1 phút – nhắm mắt, hít sâu, nhắc thầm: “Tôi chọn bắt đầu ngay bây giờ.”. Cảm nhận sự hiện diện giúp cắt dòng phân tâm. Việc gì được bắt đầu trong tỉnh thức thường sẽ có đà để hoàn thành gọn gàng hơn.
• Xây dựng môi trường khuyến khích tốc độ thực tế: Làm việc ở nơi ít nhiễu, hẹn giờ ngắn thay vì để thời gian mở, xin feedback sớm thay vì chờ hoàn hảo. Bao quanh mình với người có nhịp làm việc rõ giúp bạn tự điều chỉnh – như một dàn nhạc cùng giữ tempo hành động.

Tóm lại, lề mề là thói quen – nhưng không phải là số phận. Một khi bạn hiểu rõ cơ chế trì trệ trong mình, và cam kết bắt đầu từng việc với sự tỉnh táo, thì mỗi ngày sẽ trở nên rõ ràng hơn, và hiệu suất không còn là nỗi ám ảnh, mà là kết quả tất yếu của sự hiện diện có chủ đích.

Kết luận.

Lề mề không phải là tính cách mà là một thói quen. Và như mọi thói quen, nó có thể được thay đổi nếu bạn đủ nhận diện, đủ cam kết và đủ kiên trì để luyện lại nhịp hành động. Việc bạn đang đọc đến đây là dấu hiệu cho thấy bạn đã sẵn sàng bước ra khỏi guồng quay trì trệ để sống hiệu quả, chủ động và mạch lạc hơn. Sunflower Academy tin rằng: không cần vội vã để gọi là nhanh, không cần cắt giảm để gọi là gọn. Chỉ cần bạn có mặt thật sự trong từng việc mình làm – thì hiệu suất sẽ không còn là áp lực, mà trở thành kết quả tự nhiên của một người đang sống rõ, sống thật và sống có mục tiêu.