Hứng thú là gì? Khái niệm, vai trò và cách rèn luyện để có cảm xúc tích cực trong học tập, làm việc

Có những lúc ta cảm thấy tim mình mở ra chỉ vì một điều nhỏ: một câu nói chạm, một chủ đề khơi gợi, một hình ảnh khiến ta muốn tìm hiểu thêm. Đó là lúc hứng thú được đánh thức – nhẹ thôi, nhưng đủ làm tâm trí chuyển động, đủ để ta bước vào một hành trình với sự háo hức mềm mại và sâu sắc. Qua nội dung sau đây, cùng Sunflower Academy chúng ta sẽ khám phá khái niệm, vai trò và cách rèn luyện hứng thú – như một trạng thái nền tảng giúp con người học tập tốt hơn, sống tỉnh thức hơn và gắn bó sâu sắc với những điều có ý nghĩa.

Hứng thú là gì? Khái niệm, vai trò và cách rèn luyện để có cảm xúc tích cực trong học tập, làm việc.

Khái niệm về hứng thú.

Tìm hiểu khái niệm về hứng thú nghĩa là gì? Hứng thú (Interest hay Motivational Curiosity, Initial Engagement, Intrinsic Inclination) là trạng thái cảm xúc tích cực nhẹ nhàng, xuất hiện khi một người cảm thấy muốn tiếp cận, tìm hiểu hoặc tham gia vào một hoạt động, chủ đề hay mối quan hệ. Hứng thú là tín hiệu ban đầu của sự kết nối giữa cá nhân và thế giới – không ồn ào như đam mê, không mạnh mẽ như tâm huyết – nhưng lại chính là điểm khởi đầu cho mọi hành trình khám phá sâu sắc.

Hứng thú không đòi hỏi điều kiện lớn: đôi khi chỉ là ánh nhìn về một chi tiết nhỏ, một câu hỏi khơi gợi trí tò mò, một khoảnh khắc nhận ra “có điều gì đó hợp với mình”. Nó nhẹ – nhưng thật. Và nếu được lắng nghe, nâng niu, hứng thú sẽ dần phát triển thành yêu thích, rồi say mê, rồi cam kết sâu.

Để phân biệt rõ hứng thú, chúng ta cần phân biệt với tò mò, thích thú, hào hứng và say mê, vì tuy cùng là trạng thái cảm xúc tích cực, mỗi khái niệm lại phản ánh một mức độ khác nhau trong quá trình hình thành động lực học hỏi và gắn bó. Cụ thể như sau:

• Tò mò (Curiosity): Là trạng thái muốn biết điều mới lạ, thường kích hoạt bởi sự khác biệt hoặc chưa rõ ràng. Tuy nhiên, tò mò mang tính hướng ngoại và ngắn hạn – dễ tắt khi đã có câu trả lời. Hứng thú thì sâu hơn – là khi điều ta khám phá chạm đúng một phần trong nội tâm, khiến ta muốn quay lại, đào sâu và kết nối thêm.
• Thích thú (Enjoyment): Là cảm giác dễ chịu khi làm một việc – thường đến từ sự tiện lợi hoặc trải nghiệm vui vẻ. Tuy nhiên, thích thú không nhất thiết tạo ra động lực. Hứng thú thì khác – là khi ta không chỉ thấy vui, mà còn muốn tìm hiểu tiếp, kể cả khi gặp khó khăn. Một người có thể thích ăn ngon – nhưng hứng thú với nấu ăn là khi họ tò mò cả công thức lẫn nguyên lý.
• Hào hứng (Excitement): Là cảm xúc năng lượng cao, thường mang tính tức thời – như khi chuẩn bị cho điều gì đó mới mẻ. Hào hứng dễ bốc lên, nhưng cũng dễ tắt nếu không có sự kết nối sâu hơn. Hứng thú thì bền hơn – là cảm giác muốn tiếp tục dù không có tiếng vỗ tay. Nó không ồn ào, nhưng có sức níu người ta ở lại và tìm thêm một bước nữa.
• Say mê (Engagement): Là trạng thái đắm chìm, gắn bó cao độ với một hoạt động. Say mê là đích đến, còn hứng thú là bước đầu – là khi ta thử chạm vào một điều gì đó và cảm thấy nó có thể dành cho mình. Nếu không có hứng thú làm mồi lửa, thì sẽ khó có ngọn lửa say mê dài lâu được nuôi dưỡng.

Ví dụ, một học sinh thử tham gia lớp làm phim vì tò mò, thấy khá vui nên tiếp tục học buổi thứ hai. Sau đó, em về nhà tìm thêm tài liệu, xem hậu trường, và bắt đầu tự làm kịch bản. Em không bị ai bắt, cũng không cần phần thưởng mà đơn giản vì “muốn hiểu thêm một chút nữa”. Đó là hứng thú – không ồn ào, nhưng đủ sức mở ra một hành trình mới.

Hứng thú là tia sáng nhỏ trong đời sống – nhưng chính những tia sáng ấy, nếu được giữ ấm, sẽ dẫn ta đến những cánh cửa mới. Là người từng hứng thú với một khái niệm triết học mà tìm thấy lối sống mới. Là đứa trẻ từng mê một cuốn truyện mà sau này thành nhà văn. Là người học một ngôn ngữ vì tò mò, mà sau này gắn bó cả đời với một nền văn hóa.

Như vậy, hứng thú không chỉ là điều để “giải trí” mà là mạch sống tinh tế giúp con người mở lòng, học hỏi và phát triển bản thân một cách tự nhiên, sâu sắc và bền vững.

Phân loại các khía cạnh của hứng thú.

Hứng thú xuất hiện dưới những hình thái nào trong đời sống? Hứng thú là một trạng thái cảm xúc đa tầng – có thể nhẹ nhàng thoáng qua, cũng có thể là nền tảng khơi mở cả một lộ trình phát triển cá nhân. Tùy theo cách tiếp cận, môi trường và tính cách mỗi người, hứng thú biểu hiện theo nhiều dạng khác nhau. Việc phân loại giúp ta nhận diện đúng và biết nuôi dưỡng thay vì bỏ qua một cách vô thức.

• Hứng thú khám phá – tò mò có định hướng: Xuất hiện khi con người bị hấp dẫn bởi một chủ đề, lĩnh vực hay câu hỏi mà họ muốn tìm hiểu sâu hơn. Khác với tò mò đơn thuần, hứng thú khám phá có xu hướng dẫn tới hành vi học tập, tra cứu, ghi chú, và tìm cách ứng dụng. Nó là khởi đầu tự nhiên của tư duy phản biện và học tập chủ động.
• Hứng thú trải nghiệm – kết nối bằng hành động: Thường thấy ở người học bằng tay, bằng việc làm. Dạng hứng thú này nảy sinh khi người ta được “chạm tay vào việc” – thử làm bánh, lắp ráp đồ chơi, thực hành vẽ… Họ không cần biết lý thuyết ngay lập tức – chỉ cần được trải nghiệm, và từ đó nảy sinh mong muốn tìm hiểu sâu hơn.
• Hứng thú sáng tạo – niềm vui khơi mở ý tưởng: Khi người ta được tự do tưởng tượng, thử nghiệm cái mới, kết hợp điều không ngờ, hứng thú sáng tạo xuất hiện. Đây là dạng hứng thú giúp phá vỡ khuôn mẫu, nuôi dưỡng tư duy linh hoạt và tạo ra các sản phẩm mang tính độc đáo cá nhân cao.
• Hứng thú kết nối – tương tác xã hội tích cực: Một số người cảm thấy hứng thú nhất khi được làm việc cùng người khác: thảo luận, đặt câu hỏi, chơi trò chơi nhóm, chia sẻ ý tưởng. Họ học tốt hơn khi có yếu tố tương tác, và hứng thú của họ tăng khi được cộng hưởng từ cảm xúc và năng lượng nhóm.
• Hứng thú thẩm mỹ – cảm xúc khi tiếp xúc với cái đẹp: Đây là dạng hứng thú đến từ việc được ngắm nhìn, lắng nghe hoặc cảm nhận những yếu tố giàu giá trị thẩm mỹ – như nghệ thuật, âm nhạc, thơ ca, thiên nhiên. Người có hứng thú thẩm mỹ thường nhạy cảm với vẻ đẹp và dễ rung động, mở lòng từ chiều sâu cảm xúc.
• Hứng thú nội tâm – suy nghiệm cá nhân: Dạng này thường đến với người hướng nội. Họ hứng thú khi được quan sát, ghi chép, suy nghĩ, kết nối bên trong với ý nghĩa sâu hơn. Những người thích đọc sách, viết lách, thiền định… thường nuôi dưỡng loại hứng thú này như một nguồn sống âm thầm nhưng bền vững.
• Hứng thú nhất thời – cảm xúc thoáng qua: Không phải hứng thú nào cũng dài lâu. Có những dạng chỉ xuất hiện trong vài phút: khi thấy một tiêu đề thú vị, một đoạn video khơi gợi. Tuy ngắn ngủi, nhưng nếu biết nhận diện, ta có thể lưu lại manh mối để từ đó phát triển thành sự quan tâm dài hạn.
• Hứng thú khác: Có những loại hứng thú khó gọi tên – đến từ kết nối cá nhân sâu sắc với một chủ đề đặc thù, một hành động lặp lại, hoặc một trạng thái tinh thần. Điều quan trọng không phải là phân loại thật chính xác mà là giữ tâm thế mở, để không bỏ lỡ những hạt giống tâm hồn đang manh nha hình thành.

Có thể nói rằng, hứng thú là “tín hiệu ban đầu” cho thấy con người đang hiện diện thật sự với điều gì đó. Nếu được quan sát và nuôi dưỡng đúng cách, hứng thú sẽ trở thành chiếc cầu nối đưa ta từ niềm vui ban đầu đến hành trình học hỏi và trưởng thành lâu dài.

Tác động và ảnh hưởng của hứng thú.

Hứng thú ảnh hưởng như thế nào đến việc học tập, làm việc và đời sống cá nhân? Một chút hứng thú có thể làm thay đổi toàn bộ thái độ của một người đối với một công việc, một môn học, hay thậm chí là một mối quan hệ. Khi xuất hiện đúng lúc, hứng thú trở thành chất xúc tác nhẹ nhàng nhưng mạnh mẽ, khơi dậy khả năng tiếp nhận, sáng tạo và gắn bó bền vững.

• Ảnh hưởng đến khả năng tiếp thu kiến thức: Hứng thú giúp bộ não “mở cửa” tiếp nhận thông tin một cách tự nhiên. Người học có hứng thú không cần bị ép – họ tự muốn hiểu, tự muốn ghi nhớ. Hứng thú biến quá trình học thành hành trình khám phá, thay vì nghĩa vụ gò bó.
• Ảnh hưởng đến sự chú ý và tập trung: Khi hứng thú, con người ít bị phân tâm, dễ vào trạng thái “flow” – nơi thời gian trôi nhanh, sự tập trung đạt cao và năng lượng tinh thần được duy trì ổn định. Điều này đặc biệt quan trọng trong các hoạt động cần sự kiên trì và chính xác.
• Ảnh hưởng đến động lực hành động: Hứng thú tạo ra động lực nội tại – không cần phần thưởng hay áp lực bên ngoài. Người có hứng thú tự đặt mục tiêu, tự tìm cách cải thiện và cảm thấy thỏa mãn khi được làm điều mình quan tâm. Đây là nguồn năng lượng bền hơn nhiều so với động lực từ thành tích hay so sánh.
• Ảnh hưởng đến khả năng sáng tạo: Hứng thú làm cho tư duy linh hoạt, dễ liên tưởng, dám thử cái mới. Nó giúp con người thoát khỏi lối mòn, nhìn thấy khả năng trong điều chưa rõ ràng. Từ đó, những ý tưởng độc đáo được sinh ra từ cảm hứng chứ không từ áp lực.
• Ảnh hưởng đến tâm lý và cảm xúc: Người có hứng thú sống nhẹ nhõm hơn, dễ vui, ít bị đè nặng bởi căng thẳng kéo dài. Họ cảm thấy ngày sống có điều để mong chờ, có điều để quan tâm, và điều đó tự thân là một trạng thái chữa lành nhẹ nhàng.
• Ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội: Hứng thú thường tạo ra nguồn năng lượng tích cực lan tỏa. Người hứng thú khi chia sẻ về điều mình yêu thích thường có ánh mắt sáng, giọng nói nhiệt thành, và nhờ đó, họ truyền cảm hứng mà không cần gồng. Trong nhóm, người hứng thú thường là chất xúc tác giúp cả tập thể sinh động hơn.
• Ảnh hưởng đến phát triển cá nhân: Hứng thú không chỉ giúp một người học một điều mà mở ra hướng đi phát triển dài hạn. Từ một lớp học nhỏ có thể dẫn đến nghề nghiệp; từ một mẩu thông tin có thể mở ra con đường thay đổi thế giới quan. Hứng thú là chiếc chìa khóa đầu tiên để mở cánh cửa tiềm năng cá nhân.

Từ thông tin trên có thể thấy, hứng thú không phải là sự dễ chịu thoáng qua mà là nền tảng cảm xúc có khả năng khơi mở toàn bộ hệ thống phát triển bên trong một con người. Khi được nuôi dưỡng đúng, hứng thú trở thành ánh sáng ban đầu dẫn lối cho cả hành trình trưởng thành và sống có định hướng.

Biểu hiện thực tế của hứng thú.

Người sống với sự hứng thú thật sự thường biểu hiện như thế nào trong đời sống thường ngày? Hứng thú không phải là tiếng reo vui rõ ràng mà là ánh sáng âm thầm trong đôi mắt, là sự chú ý tự nhiên, là tinh thần học hỏi không mỏi mệt. Dưới đây là những biểu hiện đặc trưng của người có hứng thú thực sự – ở nhiều khía cạnh của đời sống.

• Biểu hiện trong suy nghĩ và thái độ: Người có hứng thú thường đặt câu hỏi – không vì phải làm, mà vì thật sự tò mò. Họ hay suy ngẫm sâu về những điều nhỏ, dễ kết nối các khái niệm tưởng không liên quan, và thích đào sâu thay vì chỉ dừng ở bề mặt. Họ không ngại hỏi “Tại sao?” – không để phản biện, mà để hiểu rõ.
• Biểu hiện trong lời nói và hành động: Họ thường có giọng nói linh hoạt, nhịp điệu thay đổi theo nội dung chia sẻ – như thể đang “sống trong điều đang nói”. Khi kể về điều mình hứng thú, họ không phô trương, nhưng luôn có ánh mắt sáng, năng lượng mềm và nhịp kể lôi cuốn. Trong hành động, họ chủ động, tỉ mỉ và thường làm vượt hơn yêu cầu cơ bản.
• Biểu hiện trong cảm xúc và tinh thần: Người có hứng thú thường vui một cách nhẹ nhàng. Không nhất thiết là cảm xúc cao trào mà là sự tươi mới lan tỏa. Họ không dễ chán, ít than vãn, và có xu hướng tìm thấy điều thú vị trong những thứ tưởng chừng nhàm chán.
• Biểu hiện trong công việc, học tập: Họ hay là người “xắn tay” làm đầu tiên – không vì thành tích, mà vì muốn hiểu tận gốc. Họ học vì thật sự muốn biết – nên ghi nhớ tốt hơn, chủ động đặt câu hỏi, tìm thêm tài liệu ngoài bài học. Trong công việc, họ đề xuất cải tiến tự nhiên, vì thấy việc đó đáng làm, không phải để gây ấn tượng.
• Biểu hiện trong khó khăn, nghịch cảnh: Khi gặp khó, họ không rút lui ngay mà thường chuyển sang câu hỏi: “Làm sao để hiểu điều này dễ hơn?”, “Có cách nào thú vị hơn để xử lý không?”. Hứng thú cho họ một lý do để tiếp tục – dù kết quả chưa chắc thành công, nhưng hành trình vẫn còn điều đáng khám phá.
• Biểu hiện trong đời sống và phát triển: Người sống với hứng thú thường có một nhịp sống mở: họ thử món ăn mới, đọc thể loại sách khác, thay đổi cách làm cũ. Không phải để đổi mới cho “trendy”, mà vì họ luôn muốn cảm nhận cuộc sống nhiều chiều hơn – sâu hơn, và thật hơn.
• Biểu hiện khác: Có thể là người cặm cụi vẽ sơ đồ tư duy mà không ai yêu cầu. Là người lặng lẽ hỏi thêm sau giờ học. Là người hăng hái đề xuất ý tưởng cải tiến – rồi tự tay thực hiện. Là người không ngại thử sai, sửa lại, và làm lại – chỉ vì họ tin “có điều hay trong việc này”. Nhìn chung, hứng thú không ồn ào – nhưng ai ở gần cũng cảm nhận được chất sống thật, sâu và tươi mới.

Nhìn chung, hứng thú là chất liệu làm mềm đời sống – khiến ta muốn đến gần, muốn khám phá, và muốn gắn bó. Người sống với hứng thú thường không làm quá nhiều – nhưng mỗi việc họ làm đều có hồn.

Cách rèn luyện, chuyển hóa hứng thú.

Làm sao để rèn luyện và giữ gìn hứng thú một cách tự nhiên, lâu dài? Hứng thú không phải là món quà ngẫu nhiên mà là hạt giống có thể gieo, chăm, nuôi. Nếu biết điều tiết và nuôi dưỡng đúng cách, hứng thú sẽ trở thành năng lượng học tập, làm việc và sống tích cực – một cách bền vững và thật lòng.

• Thấu hiểu chính bản thân mình: Hãy quan sát: Điều gì khiến bạn “sáng mắt” lên? Những lúc nào bạn không bị thúc ép mà vẫn muốn làm? Việc gì bạn làm dù khó, nhưng vẫn thấy đáng? Viết nhật ký “khoảnh khắc hứng thú” mỗi ngày sẽ giúp bạn nhận diện được mạch nguồn của cảm hứng thật.
• Thay đổi góc nhìn, tư duy mới: Đừng chờ có hứng thú mới bắt đầu – hãy bắt đầu để tạo điều kiện cho hứng thú sinh ra. Nhiều khi, cảm xúc tích cực đến sau vài phút bắt tay vào việc. Ngoài ra, đừng kỳ vọng hứng thú phải luôn cao – hãy chấp nhận những ngày “hứng vừa phải”, miễn là bạn vẫn sống thật và không ép mình.
• Học cách chấp nhận khác biệt: Có người thấy hứng thú trong suy nghĩ – có người cần vận động, tương tác, hình ảnh. Đừng ép mình học giống người khác. Tạo không gian học/làm việc phù hợp với kiểu hứng thú riêng của bạn – như màu sắc, âm nhạc, nhịp làm việc, thời điểm trong ngày…
• Viết, trình bày cụ thể trên giấy: Thiết kế “bản đồ hứng thú cá nhân”: gồm các lĩnh vực bạn từng tò mò, những điều bạn thích học/làm, và các tình huống khơi nguồn hứng thú. Mỗi tháng cập nhật lại – như cách ghi lại hành trình cảm xúc để nhìn thấy điều đang lớn dần trong bạn.
• Thiền định, chánh niệm và yoga: Những thực hành này giúp bạn nhận diện đâu là hứng thú thật, đâu là hứng nhất thời. Khi lặng xuống, bạn sẽ thấy: điều gì khiến mình rung động sâu? Điều gì khiến mình sống thật? Nhờ vậy, bạn tránh được việc theo đuổi thứ dễ chịu mà rỗng, và quay về thứ nuôi dưỡng dài hạn.
• Chia sẻ khó khăn với người thân: Có những lúc ta mất hứng vì kiệt sức, áp lực, bị so sánh… Hãy nói ra với người đủ tin. Được nghe hiểu – đôi khi chính là cách thắp lại ngọn lửa hứng thú đang lụi dần. Đừng ngại nói rằng: “Tôi đang mệt, nhưng tôi vẫn muốn tìm lại điều khiến mình sáng lên”.
• Xây dựng lối sống lành mạnh: Cơ thể khỏe là điều kiện để hứng thú được bật sáng. Ngủ đủ, ăn đúng, vận động đều – không phải chỉ để khỏe, mà để đầu óc nhẹ, lòng dễ mở, và tinh thần không bị đục bởi mệt mỏi. Thiết kế “giờ vàng sống sâu” – 1 giờ mỗi tuần bạn làm điều khiến mình vui nhẹ, không vì mục tiêu gì cả.
• Tìm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Một người coach hoặc mentor có thể giúp bạn xác định đâu là hứng thú nền tảng, đâu là ngẫu hứng dễ phai. Họ giúp bạn giữ trục tinh thần, định hướng đúng, và dẫn dắt hứng thú đi từ chớm nở đến gắn bó lâu dài.
• Các giải pháp hiệu quả khác: Đặt một câu hỏi khơi mở mỗi ngày: “Hôm nay tôi thấy điều gì thú vị?”, “Tôi có thể học gì từ việc này?”. Treo hình ảnh truyền cảm hứng nơi làm việc. Lập “hộp cảm hứng” – ghi lại các khoảnh khắc đã khiến bạn hứng thú và đọc lại khi thấy cạn động lực.

Tóm lại, hứng thú là một loại ánh sáng bên trong – không rực rỡ, nhưng đủ để ta thấy đường khi đời sống trở nên mờ nhạt. Nếu bạn biết gìn giữ, nâng niu và tạo điều kiện cho nó nảy nở, hứng thú sẽ dẫn bạn về với phần sống thật nhất – nơi bạn không cần cố, nhưng vẫn sáng.

Kết luận.

Thông qua hành trình tìm hiểu về hứng thú mà Sunflower Academy đã trình bày ở trên. Hy vọng bạn đã nhận ra rằng: hứng thú không cần phải to, không phải ồn ào – nó chỉ cần được nhận diện, chăm chút và nuôi dưỡng đúng cách. Khi bạn học được cách lắng nghe những chuyển động tinh tế trong lòng mình, biết nâng niu từng mạch cảm hứng nhỏ bé, thì chính những điều ấy sẽ trở thành nguồn sáng dài lâu – đưa bạn đi xa hơn trong học tập, công việc và hành trình trưởng thành cá nhân.