Gây khó khăn là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn luyện để chuyển hóa trở ngại thành cơ hội hỗ trợ

Có những rào cản trong cuộc sống không đến từ điều kiện bên ngoài mà được tạo nên bởi chính cách chúng ta phản hồi trước người khác. Gây khó khăn không phải là từ chối mà là những hành vi trì hoãn, làm phức tạp hóa, hoặc không sẵn lòng hỗ trợ dù hoàn toàn có thể. Điều nguy hiểm là: những hành vi ấy thường diễn ra trong vỏ bọc “đúng quy trình” hoặc “Tôi chỉ làm đúng trách nhiệm”. Qua bài viết này, cùng Sunflower Academy chúng ta sẽ bóc tách hiện tượng gây khó khăn – để thấy rõ khái niệm, các dạng biểu hiện, hệ quả sâu xa và con đường chuyển hóa để tạo nên một lối sống hỗ trợ tích cực, thấu hiểu và trưởng thành hơn trong giao tiếp.

Gây khó khăn là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn luyện để chuyển hóa trở ngại thành cơ hội hỗ trợ.

Khái niệm về gây khó khăn.

Gây khó khăn là gì và tại sao hành vi tưởng như nhỏ này lại có thể làm ảnh hưởng sâu sắc đến chất lượng tương tác? Gây khó khăn (Intentional Hindrance hay Subtle Sabotage, Passive Resistance, Undermining Behavior) là hành vi tạo ra cản trở không cần thiết trong quá trình hoạt động của người khác. Nó có thể xuất phát từ thụ động, né tránh hoặc chủ ý – nhưng điểm chung là làm giảm tốc độ, hiệu quả hoặc tinh thần của người đang cố gắng tiến lên.

Người gây khó khăn không phải lúc nào cũng hành xử theo cách rõ ràng. Họ có thể từ chối hỗ trợ, đưa ra yêu cầu bổ sung vô lý, hoặc làm chậm tiến độ bằng những lý do không thực sự chính đáng. Đôi khi, sự khó khăn ấy được ngụy trang bằng thái độ “Tôi chỉ đang làm đúng việc của mình”, nhưng hệ quả là người khác cảm thấy bị trì hoãn, mất thời gian và mất phương hướng.

Để hiểu sâu sắc hơn, cần phân biệt gây khó khăn với các hành vi hoặc thái độ tương cận như cản trở, phản đối, phân biệt đối xử và kháng cự thụ động. Đây là những phản ứng thường bị nhầm lẫn trong thực hành ứng xử. Cụ thể như sau:

• Cản trở (Obstruction): Là sự ngăn chặn trực diện, ví dụ như bác bỏ thẳng thừng, đóng cửa một phương án. Gây khó khăn thì tinh vi hơn – dùng sự vòng vo để khiến người khác mỏi mệt.
• Phản đối (Opposition): Là hành vi thể hiện bất đồng – có thể mang tính xây dựng. Gây khó khăn thì không phải lúc nào cũng nói “không”, mà làm cho “có” trở nên gian nan, mất thời gian hơn mức cần thiết.
• Phân biệt đối xử (Discrimination): Là hành vi tạo ra trở ngại dựa trên thiên kiến cá nhân – về giới, vùng miền, sắc tộc… Gây khó khăn có thể mang tính này nếu người bị ảnh hưởng liên tục gặp cản trở không lý giải được.
• Thụ động kháng cự (Passive Resistance): Là dạng im lặng, trì hoãn, không phản hồi đúng lúc – không nói “không”, nhưng cũng không hỗ trợ. Gây khó khăn ở mức độ này thường được ngụy trang bằng sự “bận rộn”, hoặc “không rõ trách nhiệm”.

Trong mọi trường hợp, hành vi gây khó khăn sẽ làm giảm chất lượng giao tiếp, khiến người bị ảnh hưởng cảm thấy không được tôn trọng hoặc mất động lực hành động. Đó là dạng gây tổn thương ngầm – không tạo vết thương ngoài da, nhưng để lại vết cắt trong sự tin tưởng.

Như vậy, gây khó khăn là một hành vi thiếu tinh thần cộng tác – không bộc lộ bằng sự phản đối trực diện, mà lộ diện qua cảm giác trì trệ, nặng nề mà người khác cảm nhận. Hiểu rõ khái niệm này là nền tảng để thiết lập phong cách làm việc minh bạch, công bằng và có trách nhiệm hơn.

Phân loại các khía cạnh của hành vi gây khó khăn.

Gây khó khăn thể hiện ở những dạng nào và vì sao nó lại dễ bị bỏ qua trong tương tác hằng ngày? Hành vi gây khó khăn không nhất thiết đến từ sự ác ý – đôi khi chỉ là sự thiếu chủ động, không rõ ràng hoặc nặng tính hình thức. Tuy nhiên, nếu không được nhận diện, nó có thể tạo nên hệ sinh thái cản trở trong cá nhân, tổ chức và cộng đồng.

• Gây khó khăn trong tình cảm, mối quan hệ: Trong các mối quan hệ thân thiết, hành vi này thể hiện qua việc phản ứng mơ hồ, không đưa ra cam kết rõ ràng, hoặc dùng sự im lặng để né tránh giải quyết mâu thuẫn. Họ không trực tiếp từ chối – nhưng khiến người khác phải đoán ý, chờ đợi và tự loay hoay với những tín hiệu lẫn lộn.
• Gây khó khăn trong đời sống, giao tiếp: Đây là kiểu giao tiếp gây mất phương hướng – nói vòng vo, không trả lời thẳng, hoặc đưa ra nhiều điều kiện phụ không liên quan. Trong nhiều trường hợp, họ cố tình làm phức tạp vấn đề để giữ quyền quyết định hoặc trì hoãn tiến trình người khác đang theo đuổi.
• Gây khó khăn trong kiến thức, trí tuệ: Một số người giữ thông tin cho riêng mình, không chia sẻ kinh nghiệm hoặc cố tình nói khó hiểu. Thay vì giúp đỡ, họ đặt người khác vào thế “tự tìm hiểu”, từ đó tạo ra rào cản ngầm. Tri thức ở đây không còn là công cụ kết nối, mà trở thành vũ khí kiểm soát.
• Gây khó khăn trong địa vị, quyền lực: Ở cấp quản lý hoặc người nắm quyền hành chính, hành vi này thể hiện qua việc viện dẫn quy định không rõ ràng, không giải thích lý do từ chối, hoặc liên tục đưa thêm yêu cầu dù vấn đề đã đủ điều kiện xử lý. Điều này không chỉ làm chậm quy trình mà còn tạo tâm lý bị động cho người liên quan.
• Gây khó khăn trong tài năng, năng lực: Một số người sử dụng sự giỏi giang của mình như một rào chắn – luôn tạo cảm giác “chỉ tôi làm được”, “phải làm theo cách của tôi” mới đúng. Họ không giúp người khác phát triển mà vô hình trung làm chậm cả tập thể chỉ để duy trì vị trí nổi bật của mình.
• Gây khó khăn trong ngoại hình, vật chất: Họ đưa ra những tiêu chí khắt khe về hình thức, yêu cầu biểu hiện vật chất vượt quá thực tế để chấp nhận ai đó trong cộng đồng, đội nhóm. Sự khó khăn ở đây không đến từ giá trị cốt lõi mà từ bề ngoài, gây ra mặc cảm, phân tầng và thu hẹp cơ hội tiếp cận.
• Gây khó khăn trong dòng tộc, xuất thân: Trong môi trường gia đình hoặc cộng đồng khép kín, hành vi này thể hiện qua việc dùng vị thế trưởng bối, quan hệ huyết thống để áp đặt quyết định, ngăn trở sự lựa chọn cá nhân. Người trẻ thường phải làm “hài lòng cả nhà” thay vì được tôn trọng quyền tự chủ.
• Gây khó khăn trong khía cạnh khác: Có thể kể đến hành vi như không cung cấp đầy đủ thông tin, trả lời chậm trễ, hoặc yêu cầu người khác tự tìm hiểu điều đã biết rõ. Những việc này tuy nhỏ nhưng khi lặp lại, sẽ khiến tương tác trở nên thiếu minh bạch và làm suy giảm chất lượng mối quan hệ.

Có thể nói rằng, gây khó khăn không chỉ là hành vi đơn lẻ mà là trạng thái vận hành sai lệch của cả một hệ quy chiếu giá trị, nơi sự hỗ trợ bị thay bằng sự trì hoãn, sự hợp tác bị thay bằng quyền lực ngầm. Việc nhận diện các dạng biểu hiện là bước đầu để tháo gỡ những nút thắt không tên đang làm nghẹt dòng chảy của sự phát triển.

Tác hại và ảnh hưởng của hành vi gây khó khăn.

Gây khó khăn dẫn đến hậu quả gì cho cá nhân, tổ chức và môi trường xã hội? Nếu xem giao tiếp là dòng chảy, thì hành vi gây khó khăn là những khúc quanh, những đá ngầm khiến con thuyền đi chậm, trật hướng hoặc mắc cạn. Tác hại của nó không bùng nổ – nhưng thấm dần, ăn mòn niềm tin và sự gắn bó theo thời gian.

• Gây khó khăn đối với cuộc sống, hạnh phúc: Người thường xuyên gây khó khăn có xu hướng sống khép kín, đề phòng và không tin vào sự hợp tác. Ngược lại, người bị gây khó khăn sẽ thấy mình không được tôn trọng, dễ rơi vào cảm giác thất vọng, bất lực hoặc chán nản trong giao tiếp.
• Gây khó khăn đối với phát triển cá nhân: Môi trường có nhiều hành vi gây khó khăn sẽ làm tê liệt sự chủ động. Người có tiềm năng sẽ mất dần động lực do gặp trở ngại vô hình, khó lường. Đồng thời, người gây khó khăn cũng bị giới hạn tầm ảnh hưởng, vì họ chỉ tạo ra không gian lệ thuộc chứ không nuôi dưỡng khả năng cộng tác.
• Gây khó khăn đối với mối quan hệ xã hội: Mối quan hệ thiếu sự hỗ trợ sẽ dần lạnh nhạt, nghi kỵ và thu hẹp. Người ta không còn tìm đến nhau để cùng tiến mà dè chừng, đối phó hoặc chọn cách tránh xa. Mạng lưới xã hội khi đó không còn là nơi nuôi dưỡng mà là nơi kìm hãm.
• Gây khó khăn đối với công việc, sự nghiệp: Trong tổ chức, hành vi gây khó khăn là lực cản cho hiệu suất. Người mới dễ cảm thấy nản, người cũ mất lòng tin, còn người lãnh đạo thì rơi vào trạng thái mỏi mệt vì phải gỡ từng nút thắt không tên. Đó là lý do vì sao nhiều tập thể có tiềm lực nhưng vẫn trì trệ kéo dài.
• Gây khó khăn đối với cộng đồng, xã hội: Khi sự khó khăn trở thành “chuẩn ngầm” – như văn hóa hành chính nhiêu khê, thái độ cửa quyền… thì xã hội sẽ dần mất đi tính minh bạch và công bằng. Người dân không còn động lực đóng góp mà học cách “lách”, “né”, làm lệch trục đạo đức công dân.
• Ảnh hưởng khác: Trẻ em lớn lên trong môi trường hay bị gây khó khăn sẽ học được rằng: muốn thành công thì phải làm vừa lòng, chờ đợi hoặc chịu đựng. Điều đó làm giảm năng lực tự chủ, phản biện và cả dũng khí thử thách. Một thế hệ như vậy khó có thể đổi mới hoặc phát triển một cách toàn diện.

Từ thông tin trên có thể thấy, gây khó khăn không chỉ là hành vi thiếu hợp tác mà còn là nguồn gốc của hàng loạt rối loạn trong tương tác, hiệu quả công việc và cảm xúc xã hội. Việc chuyển hóa hành vi này không chỉ giải phóng người khác mà còn là bước đầu để giải phóng chính mình khỏi vai trò của một “nút thắt sống”.

Biểu hiện thực tế của hành vi gây khó khăn.

Làm sao nhận ra hành vi gây khó khăn khi nó không phải lúc nào cũng được thể hiện bằng hành động rõ ràng? Thực tế, gây khó khăn thường không đến từ sự chống đối trực diện mà từ một chuỗi hành vi nhỏ, trì hoãn, mập mờ, khiến người khác phải chờ đợi, giải thích lại hoặc tự xoay xở. Điều này khiến sự bất hợp tác trở nên “vô hình” nhưng để lại tác động rõ rệt.

• Biểu hiện trong suy nghĩ và thái độ: Người hay gây khó khăn thường có lối suy nghĩ “Ai cũng phải qua tôi”, hoặc “cứ để họ thấy không dễ mà làm được”. Họ tin rằng việc giữ vai trò then chốt trong một quy trình sẽ giúp bản thân có vị thế, nên thường trì hoãn, xét nét hoặc không hợp tác nếu không có lợi rõ ràng.
• Biểu hiện trong lời nói và hành động: Họ không từ chối, cũng không giúp đỡ mà dùng kiểu nói như “để tôi xem lại”, “chưa rõ”, hoặc “có gì mai tôi phản hồi”, rồi không chủ động theo sát. Hành vi này khiến người khác bối rối, bị chậm tiến độ và cảm thấy như đang bị thử thách hơn là được cộng tác.
• Biểu hiện trong cảm xúc và tinh thần: Người gây khó khăn có thể cảm thấy “thỏa mãn ngầm” khi thấy người khác phải phụ thuộc vào mình, nhắn tin nhiều lần mà không được phản hồi, hoặc luẩn quẩn trong hệ thống do chính họ kiểm soát. Đây là biểu hiện của một cái tôi tổn thương đang đi tìm cảm giác kiểm soát gián tiếp.
• Biểu hiện trong công việc, sự nghiệp: Trong tổ chức, họ thường là người giữ hồ sơ, xử lý phê duyệt hoặc truyền đạt thông tin – nhưng luôn tạo cảm giác “không đủ điều kiện” hoặc “phải đợi thêm”. Họ khiến người khác không dám chủ động, luôn phải dè chừng hoặc xin phép, từ đó tạo ra môi trường vận hành thiếu trôi chảy.
• Biểu hiện trong khó khăn, nghịch cảnh: Khi bị bất đồng quan điểm hoặc không hài lòng, họ chọn cách im lặng, trì hoãn hợp tác, hoặc làm việc với chất lượng thấp để “cho biết mặt”. Họ không đối thoại, mà để cảm xúc âm ỉ thành rào cản, khiến mối quan hệ dần lạnh nhạt, khó hàn gắn.
• Biểu hiện trong đời sống và phát triển: Họ không có thói quen chia sẻ thông tin, không cập nhật tiến độ hoặc tránh đưa ra giải pháp. Ngay cả khi có năng lực, họ chọn cách “để đấy”, khiến công việc ngưng trệ vì không rõ trách nhiệm thuộc về ai. Điều này làm ảnh hưởng tới cả uy tín cá nhân và hiệu suất chung.
• Các biểu hiện khác: Một số biểu hiện khó nhận diện như: trả lời email chậm, thiếu thiện chí trong cuộc họp, dùng từ ngữ thụ động – tất cả đều là tín hiệu nhỏ nhưng khi lặp lại, tạo thành “bức tường ngầm” khiến người khác cảm thấy không được đồng hành một cách trọn vẹn.

Nhìn chung, biểu hiện của hành vi gây khó khăn không nằm ở hành động một lần mà ở thái độ lặp đi lặp lại, không minh bạch, khiến người khác mệt mỏi. Chính vì sự tinh vi và thường được che đậy bằng thái độ “Tôi vẫn đang làm việc” mà hành vi này cần được soi chiếu để tái cấu trúc trong tổ chức và cá nhân.

Cách rèn luyện, chuyển hóa để chuyển hóa trở ngại thành cơ hội hỗ trợ người khác.

Có thể nào chuyển hóa hành vi gây khó khăn thành phong cách hỗ trợ tích cực? Câu trả lời là hoàn toàn có thể – nếu người thực hiện nhận ra giá trị của sự minh bạch và chủ động trong giao tiếp. Bởi việc giúp người khác hoàn thành công việc không làm giảm giá trị bản thân mà chính là cách gia tăng uy tín, ảnh hưởng và sự tin tưởng.

• Thấu hiểu chính bản thân mình: Hành vi gây khó khăn thường xuất phát từ cảm giác bị đe dọa – về vị trí, vai trò hoặc giá trị cá nhân. Hãy thành thật với chính mình: “Tôi đang ngại chia sẻ điều gì?”, “Tôi sợ mất quyền lực ở điểm nào?”, từ đó hiểu được gốc rễ và bắt đầu điều chỉnh cách phản ứng.
• Thay đổi góc nhìn, tư duy mới: Thay vì nghĩ “giúp họ là tôi bị lợi dụng”, hãy nghĩ “hỗ trợ đúng là tạo ra giá trị lâu dài”. Một người có sức ảnh hưởng thật sự không cần dùng sự khó khăn để giữ quyền mà dùng sự hỗ trợ để tạo dựng lòng tin. Tư duy cộng tác là nền tảng của bất kỳ hệ vận hành bền vững nào.
• Học cách chấp nhận khác biệt: Đôi khi chúng ta gây khó khăn vì không thích cách làm của người khác. Hãy học cách chấp nhận rằng không ai giống ai, và nhiệm vụ của mình không phải là uốn người khác theo ý mình, mà là cùng nhau đạt mục tiêu chung bằng cách linh hoạt, không rập khuôn.
• Viết, trình bày cụ thể trên giấy: Khi thấy bản thân trì hoãn hoặc từ chối hỗ trợ, hãy ghi lại tình huống đó, cảm xúc và điều mình sợ mất. Ghi chép giúp bạn quan sát hành vi một cách tách biệt, từ đó chủ động thay đổi trước khi bị cuốn vào mô thức cũ.
• Thiền định, chánh niệm và yoga: Những thực hành này giúp bạn làm dịu tâm trí, giảm bớt căng thẳng và phản ứng vô thức. Gây khó khăn nhiều khi là hành vi phòng vệ tự động – chánh niệm giúp bạn dừng lại, nhận biết cảm xúc thật, và chọn phản ứng tích cực thay vì làm tổn thương người khác.
• Chia sẻ khó khăn với người thân: Nhiều người gây khó khăn thực chất đang bị quá tải hoặc không biết cách nói “Tôi mệt”. Hãy chia sẻ những áp lực bạn đang gặp phải, để tránh đẩy sự căng thẳng vào việc trì hoãn hoặc né tránh người khác. Được lắng nghe là bước đầu để được đồng hành.
• Xây dựng lối sống lành mạnh: Người sống thiếu cân bằng dễ có xu hướng mất kiên nhẫn, thiếu bao dung và trở nên “khó tính” trong vô thức. Ăn ngủ điều độ, vận động đều đặn và duy trì lịch làm việc rõ ràng sẽ giúp bạn luôn ở trạng thái sẵn sàng hỗ trợ – thay vì phòng thủ.
• Tìm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Nếu bạn thấy mình lặp lại hành vi gây khó khăn và không thể điều chỉnh, hãy tìm đến chuyên gia trị liệu hành vi hoặc huấn luyện khai vấn. Những mô hình như CBT, GROW hay hành vi hệ thống có thể giúp bạn tái cấu trúc cách vận hành cá nhân một cách bền vững.
• Các giải pháp hiệu quả khác: Hãy thử các hành động đơn giản như: trả lời email trong vòng 24h, đưa ra hướng dẫn rõ ràng, chia sẻ công khai tiến độ, và hỏi “Bạn cần tôi hỗ trợ gì thêm?”. Đó không chỉ là kỹ năng mà còn là minh chứng của sự trưởng thành trong hành vi hỗ trợ.

Tóm lại, việc gây khó khăn không làm tăng giá trị bản thân mà làm giảm chất lượng kết nối. Khi học được cách chủ động hỗ trợ, ta không chỉ giải phóng người khác mà còn khai mở một phiên bản bản thân đầy hào sảng, minh bạch và giàu tính nhân văn.

Kết luận.

Thông qua những nội dung mà Sunflower Academy đã trình bày ở trên, hy vọng bạn đã có được góc nhìn rõ ràng hơn về hành vi gây khó khăn – không chỉ là biểu hiện thiếu hợp tác, mà còn là phản ánh của cái tôi chưa trưởng thành, chưa biết cách chuyển hóa quyền lực thành ảnh hưởng lành mạnh. Học cách hỗ trợ thay vì trì hoãn không chỉ là kỹ năng làm việc mà là bước chuyển hóa tâm thế, giúp bạn trở thành một người tử tế, đáng tin và có giá trị thực sự trong mọi hệ tương tác.