Đánh giá thấp là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn để tránh đánh giá thấp người khác.

Chắc hẳn trong cuộc sống, ai trong chúng ta cũng đã từng nhìn nhận, đánh giá một ai đó hoặc một sự việc nào đó. Tuy nhiên, nếu sự đánh giá đó mang tính chủ quan, phiến diện và thiếu tôn trọng, nó sẽ trở thành sự đánh giá thấp, gây ra những hậu quả tiêu cực cho cả người bị đánh giá và người đánh giá. Qua bài viết sau đây, chúng ta hãy cùng Sunflower Academy tìm hiểu đánh giá thấp là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng đánh giá thấp phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống và những cách rèn luyện để sửa thói quen đánh giá thấp người khác của bản thân.

Đánh giá thấp là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn để tránh đánh giá thấp người khác.

Định nghĩa về sự đánh giá thấp.

Tìm hiểu khái niệm về sự đánh giá thấp nghĩa là gì? Sự đánh giá thấp (Undervaluation) là hành động coi thường, xem nhẹ khả năng, giá trị hoặc tiềm năng của một người hay sự việc so với thực tế. Khi bị đánh giá thấp, một số cá nhân có thể xem đó là động lực để cố gắng chứng minh năng lực của mình. Tuy nhiên, trong phần lớn trường hợp, điều này lại dẫn đến những hậu quả tiêu cực như sự bất công, mất cơ hội và tổn thương tâm lý. Người bị đánh giá thấp có thể cảm thấy tự ti, mất động lực và không thể phát huy hết khả năng của mình.

Sự đánh giá thấp thường bị nhầm lẫn với các hành vi tiêu cực khác như phê bình, châm chọc và chê bai. Phê bình là việc đưa ra nhận xét về điểm yếu hoặc sai sót của người khác, có thể mang tính xây dựng hoặc tiêu cực. Châm chọc là hành động mỉa mai, chế giễu với mục đích làm tổn thương đối phương. Chê bai là việc chỉ trích, nói những điều tiêu cực về người khác. Trái ngược với các hành vi này, sự đánh giá thấp không nhất thiết mang tính ác ý nhưng vẫn gây ảnh hưởng tiêu cực đến đối tượng bị đánh giá. Ngược lại với sự đánh giá thấp là những thái độ tích cực như trân trọng, tôn trọng và công nhận.

Để hiểu rõ hơn về đánh giá thấp, chúng ta cần phân biệt nó với “trân trọng”, “tôn trọng”, “ngưỡng mộ”, “công nhận”. Cụ thể như sau:

• Trân trọng (Appreciation): Là sự đánh giá cao và biết ơn đối với những phẩm chất hoặc đóng góp của người khác. Nếu một cá nhân không được trân trọng đúng mức, họ có thể cảm thấy không được ghi nhận, dễ dẫn đến tâm lý thất vọng và mất động lực.

• Tôn trọng (Respect): Là việc công nhận và đánh giá cao giá trị của người khác, bất kể địa vị hay thành tích của họ. Khi thiếu sự tôn trọng, một người có thể bị xem nhẹ, không được đối xử công bằng hoặc bị loại trừ khỏi những cơ hội quan trọng.
• Ngưỡng mộ (Admiration): Là thái độ cảm phục đối với những phẩm chất hoặc thành tích xuất sắc của người khác. Nếu một cá nhân bị đánh giá thấp thay vì được ngưỡng mộ xứng đáng, họ có thể mất đi sự tự tin và không còn động lực để phát triển bản thân.
• Công nhận (Recognition): Là sự thừa nhận và đánh giá cao những thành tựu hoặc đóng góp của một người. Việc không được công nhận có thể khiến một cá nhân cảm thấy bị bỏ qua, mất đi cảm giác giá trị, ảnh hưởng đến tinh thần làm việc và sự cống hiến.

Ví dụ, một vận động viên quần vợt chuyên nghiệp khi đối đầu với một đối thủ mới vào nghề đã cho rằng người này không đủ kinh nghiệm để gây khó khăn. Vì vậy, anh ta chủ quan, không tập luyện kỹ lưỡng trước trận đấu. Tuy nhiên, đối thủ trẻ lại có sự chuẩn bị tốt, thi đấu với tinh thần quyết tâm và giành chiến thắng đầy thuyết phục. Trường hợp này cho thấy, việc đánh giá thấp người khác có thể dẫn đến hậu quả tiêu cực cho chính người có suy nghĩ chủ quan. Để tránh điều này, mỗi cá nhân cần duy trì thái độ tôn trọng với tất cả đối thủ, đánh giá khách quan năng lực của họ và luôn chuẩn bị tốt cho mọi thử thách.

Như vậy, sự đánh giá thấp là một hành vi có thể gây ra những tác động tiêu cực không chỉ đối với người bị đánh giá mà còn với chính người đánh giá. Để tránh rơi vào tư duy này, chúng ta cần học cách trân trọng, tôn trọng và công nhận giá trị của người khác. Tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các hình thức của sự đánh giá thấp trong đời sống, từ những tình huống phổ biến trong công việc đến các tác động trong các mối quan hệ cá nhân.

Phân loại các hình thức của sự đánh giá thấp trong đời sống.

Sự đánh giá thấp, xem nhẹ giá trị người khác được thể hiện qua những khía cạnh nào trong đời sống của con người? Trong đời sống, thói quen đánh giá thấp người khác có thể xuất hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, ảnh hưởng đến tâm lý, cơ hội và sự phát triển của cá nhân. Dưới đây là những biểu hiện phổ biến nhất của sự đánh giá thấp trong cuộc sống.

• Sự đánh giá thấp trong tình cảm, mối quan hệ: Một số người có xu hướng xem nhẹ cảm xúc, suy nghĩ hoặc ý kiến của người thân, bạn bè và đồng nghiệp. Họ thường bỏ qua những quan tâm của người khác hoặc không coi trọng lời nói của đối phương. Điều này thể hiện qua việc phản ứng hời hợt, không lắng nghe hoặc phủ nhận cảm xúc của người đối diện.
• Sự đánh giá thấp trong đời sống, giao tiếp: Trong giao tiếp, việc không lắng nghe, ngắt lời hoặc phớt lờ quan điểm của người khác là biểu hiện của hành vi đánh giá thấp. Người có thói quen này thường không để ý đến suy nghĩ của người đối diện, dẫn đến việc trao đổi thiếu hiệu quả. Lâu dần, điều này có thể khiến mối quan hệ giữa các cá nhân trở nên xa cách.
• Sự đánh giá thấp về kiến thức, trí tuệ: Khi một cá nhân xem nhẹ trình độ học vấn hoặc kinh nghiệm của người khác, họ có thể phủ nhận năng lực tư duy hoặc thành tựu của đối phương. Điều này thể hiện qua việc tỏ ra không tin tưởng vào ý kiến, phản bác mà không cân nhắc hoặc xem nhẹ đóng góp trí tuệ của người khác trong công việc và cuộc sống.
• Sự đánh giá thấp về địa vị, quyền lực: Một số người có xu hướng coi thường những cá nhân có địa vị thấp hơn mình trong xã hội hoặc môi trường làm việc. Họ thể hiện thái độ thiếu tôn trọng, ít quan tâm đến ý kiến hoặc không đánh giá đúng vai trò của những người ở cấp bậc thấp hơn. Điều này thường xảy ra trong các mối quan hệ có sự chênh lệch quyền lực.
• Sự đánh giá thấp về tài năng, năng lực: Không ít người có thói quen xem nhẹ khả năng hoặc kỹ năng của người khác, đặc biệt khi họ chưa chứng minh được thực lực. Họ thường nghi ngờ năng lực của đối phương mà không dựa trên đánh giá khách quan. Điều này dẫn đến sự thiếu công nhận đối với những cá nhân có tiềm năng hoặc đang trong quá trình phát triển bản thân.
• Sự đánh giá thấp về ngoại hình, vật chất: Một số người có xu hướng xem nhẹ những cá nhân không có ngoại hình nổi bật hoặc điều kiện kinh tế tốt. Điều này thể hiện qua việc đánh giá con người dựa trên vẻ bề ngoài hoặc khả năng tài chính thay vì phẩm chất và năng lực thực sự. Thái độ này có thể xuất hiện trong nhiều lĩnh vực của đời sống, từ công việc đến các mối quan hệ xã hội.
• Sự đánh giá thấp về dòng tộc, xuất thân: Xuất thân và hoàn cảnh gia đình cũng là yếu tố khiến một số người bị xem nhẹ. Những định kiến về giai cấp, quê quán hay nền tảng gia đình có thể khiến một cá nhân bị đánh giá thấp hơn thực tế. Điều này thường xuất phát từ tư duy truyền thống hoặc sự phân biệt vô thức trong xã hội.

Có thể nói rằng, sự đánh giá thấp xuất hiện ở nhiều khía cạnh khác nhau trong cuộc sống. Dù thể hiện dưới bất kỳ hình thức nào, hành vi này đều có thể ảnh hưởng đến sự công bằng và cách con người đối xử với nhau. Nhận thức đúng về giá trị của mỗi cá nhân là cách để xây dựng một xã hội công bằng, tôn trọng và phát triển bền vững.

Tác động của sự đánh giá thấp trong cuộc sống.

Sự đánh giá thấp, coi thường người khác gây ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của chúng ta? Sự đánh giá thấp có thể gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực trong cuộc sống, từ tâm lý cá nhân đến sự phát triển xã hội. Dưới đây là những tác động tiêu cực mà sự đánh giá thấp gây ra:

• Ảnh hưởng của sự đánh giá thấp đến phát triển cá nhân: Khi bị đánh giá thấp, con người dễ rơi vào trạng thái mất tự tin, nghi ngờ năng lực của chính mình. Điều này làm suy giảm động lực học hỏi, ngăn cản cá nhân dám thử sức với những cơ hội mới. Dần dần, họ có xu hướng thu mình lại, chấp nhận giới hạn do người khác áp đặt, từ đó không thể phát huy hết tiềm năng vốn có.
• Ảnh hưởng của sự đánh giá thấp đến mối quan hệ xã hội: Hành vi đánh giá thấp làm nảy sinh sự bất mãn và cảm giác bị tổn thương trong các mối quan hệ. Khi ai đó liên tục bị xem nhẹ, họ có thể cảm thấy không được tôn trọng, dẫn đến rạn nứt và xa cách. Trong môi trường gia đình hay bạn bè, sự thiếu tin tưởng này khiến tình cảm bị suy giảm, thậm chí tạo ra những hiểu lầm và mâu thuẫn khó hàn gắn.
• Ảnh hưởng của sự đánh giá thấp đến công việc, sự nghiệp: Trong môi trường làm việc, những người bị đánh giá thấp thường bị bỏ qua trong các cơ hội quan trọng như thăng tiến hoặc đảm nhận vị trí xứng đáng. Lâu dài, họ trở nên thụ động và mất động lực cống hiến, từ đó dẫn đến hiệu suất làm việc kém và ảnh hưởng đến sự phát triển chung của tổ chức.
• Ảnh hưởng của sự đánh giá thấp đến cộng đồng, xã hội: Khi một cộng đồng có thói quen đánh giá thấp lẫn nhau, sự đoàn kết và gắn kết xã hội sẽ bị suy giảm. Những cá nhân bị xem nhẹ thường cảm thấy bị gạt ra ngoài, không có cơ hội đóng góp ý kiến hoặc tham gia vào các hoạt động chung. Điều này làm gia tăng sự bất bình đẳng, tạo ra rào cản giữa các nhóm xã hội và khiến cộng đồng trở nên thiếu hòa nhập.

Từ những thông tin trên cho thấy, sự đánh giá thấp không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến cá nhân mà còn gây tác động sâu rộng đến mối quan hệ xã hội, sự nghiệp và cộng đồng. Việc nâng cao nhận thức về tác hại của thói quen đánh giá thấp là cần thiết để xây dựng một môi trường công bằng, khuyến khích sự phát triển và tôn trọng lẫn nhau.

Biểu hiện của người có sự đánh giá thấp quá mức.

Làm sao để nhận biết một người có thói quen đánh giá thấp và thiếu tôn trọng người khác? Những biểu hiện của người hay có hành vi đánh giá thấp có thể thấy rõ trong suy nghĩ, thái độ, cách giao tiếp và phản ứng với thành công hay thất bại. Dưới đây là một số dấu hiệu phổ biến:

• Biểu hiện trong suy nghĩ và thái độ: Người có thói quen đánh giá thấp người khác thường cho rằng bản thân giỏi hơn, có năng lực vượt trội và xem nhẹ sự cố gắng của người xung quanh. Họ dễ dàng phủ nhận khả năng của người khác, đồng thời tự đề cao chính mình. Sự tự tin thái quá này khiến họ hình thành tâm lý chủ quan, dẫn đến việc đánh giá sai lệch và thiếu khách quan trong nhiều tình huống.
• Biểu hiện trong lời nói và hành động: Những người này thường xuyên chê bai, chỉ trích hoặc xem nhẹ thành quả của người khác. Họ có xu hướng ngắt lời, không lắng nghe ý kiến của người khác và tỏ thái độ thờ ơ khi giao tiếp. Ngoài ra, họ có thể thể hiện sự thiếu tôn trọng qua những hành động như phớt lờ, chế giễu hoặc làm giảm giá trị của người đối diện, gây ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ xã hội.
• Biểu hiện trong cảm xúc và tinh thần: Sự đánh giá thấp đôi khi xuất phát từ cảm xúc tiêu cực như ghen tị hoặc đố kỵ. Khi thấy người khác thành công, họ có thể cảm thấy bất an, lo lắng hoặc tìm cách hạ thấp thành quả của người khác để bảo vệ lòng tự tôn. Điều này khiến họ thường xuyên rơi vào trạng thái bực tức, khó chịu và dễ dàng phản ứng tiêu cực khi bị người khác vượt qua trong bất kỳ lĩnh vực nào.
• Biểu hiện trong công việc, sự nghiệp: Trong môi trường làm việc, người hay đánh giá thấp thường không công nhận năng lực của đồng nghiệp, cấp dưới hoặc đối tác. Họ có thể tìm cách phủ nhận đóng góp của người khác, làm suy giảm động lực làm việc chung. Ngoài ra, họ cũng có xu hướng chỉ tập trung vào thành tích cá nhân, thiếu sự hợp tác và tinh thần đồng đội, khiến môi trường làm việc trở nên căng thẳng và kém hiệu quả.
• Biểu hiện trong khó khăn, nghịch cảnh: Khi gặp thất bại, người có thói quen đánh giá thấp có xu hướng đổ lỗi cho người khác hoặc chỉ trích hoàn cảnh thay vì nhìn nhận vấn đề một cách khách quan và học hỏi từ sai lầm. Họ cũng có thể coi thường những người đã từng thất bại, không nhìn nhận đó là một trải nghiệm cần thiết mà xem đó như một dấu hiệu của sự yếu kém, thiếu khả năng.
• Biểu hiện trong đời sống và phát triển: Những người này thường xuyên so sánh bản thân với người khác một cách tiêu cực, dẫn đến sự tự ti hoặc ám ảnh với việc chứng tỏ bản thân. Họ không tìm kiếm sự phát triển theo hướng tích cực mà thay vào đó bị mắc kẹt trong tâm lý hơn thua. Điều này làm họ đánh mất cơ hội học hỏi, mở rộng tiềm năng và phát triển bản thân một cách lành mạnh.

Nhìn chung, người có thói quen đánh giá thấp người khác không chỉ gây ảnh hưởng tiêu cực đến những người xung quanh mà còn tự hạn chế sự phát triển của chính mình. Từ những thông tin trên cho thấy, nếu không khắc phục, thói quen này sẽ trở thành rào cản lớn trong các mối quan hệ và sự tiến bộ cá nhân.

Cách rèn luyện để sửa thói hay đánh giá thấp người khác.

Làm thế nào để chúng ta có thể rèn luyện và chuyển hóa thói quen đánh giá thấp, từ đó biết cách tôn trọng, công nhận giá trị của người khác và trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình? Để tránh những hậu quả của hành vi đánh giá thấp và duy trì các mối quan hệ lành mạnh, chúng ta cần có những phương pháp cụ thể nhằm thay đổi suy nghĩ và hành vi của mình. Sau đây là một số giải pháp thiết thực:

• Thấu hiểu chính bản thân mình: Hãy dành thời gian để suy ngẫm về suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của bản thân. Tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ của thói quen đánh giá thấp sẽ giúp bạn nhận diện những định kiến vô thức, từ đó điều chỉnh cách nhìn nhận và ứng xử với người khác một cách khách quan hơn.
• Thay đổi góc nhìn, tư duy mới: Hãy học cách nhìn nhận mọi người và sự việc theo hướng khách quan, tích cực hơn. Thay vì tập trung vào điểm yếu của người khác, hãy tìm kiếm và ghi nhận những điểm mạnh, khả năng mà họ có. Việc thay đổi tư duy sẽ giúp bạn có cái nhìn công bằng hơn, đồng thời cải thiện chất lượng các mối quan hệ xung quanh.
• Học cách chấp nhận sự khác biệt: Mỗi cá nhân đều có những điểm mạnh, điểm yếu riêng, và sự khác biệt đó là điều tất yếu trong cuộc sống. Khi bạn biết tôn trọng sự đa dạng của con người, bạn sẽ không còn so sánh một cách tiêu cực hay áp đặt tiêu chuẩn của mình lên người khác. Điều này giúp bạn có thái độ công bằng và cởi mở hơn khi đánh giá một ai đó.
• Viết, trình bày cụ thể trên giấy: Một cách hiệu quả để thay đổi thói quen đánh giá thấp là viết ra những suy nghĩ, cảm xúc tiêu cực của bạn về người khác. Sau đó, hãy thử thách quan điểm của mình bằng cách tìm kiếm những bằng chứng ngược lại. Cách làm này giúp bạn nhìn nhận vấn đề toàn diện hơn và tránh những định kiến không công bằng.
• Thiền định, chánh niệm và yoga: Những phương pháp này không chỉ giúp bạn rèn luyện sự tập trung, tĩnh tâm mà còn nâng cao nhận thức về bản thân. Khi bạn có sự bình tĩnh và sáng suốt, bạn sẽ ít bị chi phối bởi những cảm xúc tiêu cực, từ đó hạn chế được thói quen đánh giá thấp người khác một cách vô thức.
• Chia sẻ khó khăn với người thân: Nếu bạn nhận thấy bản thân thường xuyên đánh giá thấp người khác, hãy chia sẻ với những người mà bạn tin tưởng. Những lời khuyên từ bạn bè, người thân có thể giúp bạn có cái nhìn khách quan hơn về cách suy nghĩ và hành xử của mình, đồng thời hỗ trợ bạn trong quá trình thay đổi nhận thức.
• Xây dựng lối sống lành mạnh: Một chế độ ăn uống hợp lý, tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc không chỉ giúp bạn duy trì sức khỏe thể chất mà còn cải thiện tinh thần. Khi tinh thần thoải mái, bạn sẽ có xu hướng suy nghĩ tích cực hơn, từ đó giảm bớt những hành vi đánh giá thấp người khác.
• Tìm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Nếu thói quen đánh giá thấp của bạn gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đáng kể đến cuộc sống hoặc mối quan hệ, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia tâm lý. Họ có thể giúp bạn xác định nguyên nhân sâu xa và hướng dẫn bạn cách thay đổi nhận thức theo hướng tích cực hơn.

Tóm lại, sự đánh giá thấp có thể được kiểm soát và chuyển hóa thông qua việc nhận diện vấn đề, thay đổi tư duy, thực hành sự tôn trọng và duy trì lối sống lành mạnh. Khi bạn biết cách nhìn nhận người khác một cách công bằng và khách quan, bạn không chỉ tạo dựng được những mối quan hệ tốt đẹp mà còn phát triển bản thân theo hướng tích cực hơn.

Kết luận.

Thông qua sự tìm hiểu đánh giá thấp là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng đánh giá thấp phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống, mà Sunflower Academy đã trình bày ở trên. Hy vọng bạn đã nhận ra rằng sự đánh giá thấp không chỉ gây tổn thương cho người khác mà còn làm hạn chế sự phát triển của chính bản thân. Để xây dựng một xã hội văn minh, tốt đẹp, chúng ta cần học cách nhìn nhận mọi người và mọi việc một cách khách quan, tôn trọng và thấu hiểu. Hãy cùng nhau rèn luyện để từ bỏ thói quen xấu này, thay vào đó là sự bao dung, khích lệ và xây dựng những mối quan hệ tích cực.