Coi thường là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn để loại bỏ thói hay coi thường

Chắc hẳn trong cuộc sống, ai trong chúng ta cũng đã từng ít nhất một lần cảm thấy bị người khác coi thường, hoặc bản thân đã vô tình có những hành động, lời nói thể hiện sự coi thường đối với người khác. Đây là một hành vi tiêu cực, gây ảnh hưởng xấu đến các mối quan hệ xã hội và sự phát triển của cá nhân. Qua bài viết sau đây, chúng ta hãy cùng Sunflower Academy tìm hiểu coi thường là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng coi thường phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống và những cách rèn luyện để sửa thói hay coi thường người khác của bản thân.

Coi thường là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn để loại bỏ thói hay coi thường.

Định nghĩa về sự coi thường.

Tìm hiểu khái niệm về sự coi thường nghĩa là gì? Sự coi thường (Contempt) là thái độ đánh giá thấp, thiếu tôn trọng hoặc xem nhẹ giá trị, năng lực của người khác. Hành vi này có thể xuất phát từ sự khác biệt về địa vị, kinh nghiệm hoặc quan điểm sống, dẫn đến sự xa cách và mâu thuẫn trong giao tiếp. Dù trong một số trường hợp, sự coi thường có thể thúc đẩy cá nhân nỗ lực chứng minh bản thân, nhưng phần lớn, nó gây ra những tác động tiêu cực như phá vỡ quan hệ xã hội, suy giảm tinh thần và tạo môi trường độc hại.

Sự coi thường thường bị nhầm lẫn với các trạng thái tiêu cực khác như kỳ thị, thù địch và chế giễu. Kỳ thị là hành vi phân biệt đối xử dựa trên những đặc điểm cá nhân như chủng tộc, giới tính hay tôn giáo. Trong khi đó, thù địch thể hiện sự ác cảm mạnh mẽ, có thể đi kèm với hành vi công kích hoặc bạo lực. Chế giễu là sự mỉa mai, nhạo báng với mục đích hạ thấp người khác. Khác với những hành vi này, sự coi thường không nhất thiết được thể hiện qua lời nói hay hành động công khai mà đôi khi chỉ xuất hiện dưới dạng thái độ ngầm. Ngược lại với sự coi thường là sự tôn trọng và ngưỡng mộ, hai yếu tố giúp duy trì mối quan hệ lành mạnh và bền vững.

Để hiểu rõ hơn về coi thường, chúng ta cần phân biệt nó với “tôn trọng”, “kính trọng”, “ngưỡng mộ”, “quý trọng”. Cụ thể như sau:

• Tôn trọng (Respect): Đây là thái độ công nhận và đánh giá cao giá trị, phẩm chất của người khác, thể hiện sự lịch sự và nhã nhặn trong giao tiếp. Khác với coi thường, tôn trọng tạo ra sự gắn kết và thúc đẩy các mối quan hệ phát triển bền vững.
• Kính trọng (Esteem): Là sự đánh giá cao năng lực, thành tựu của một cá nhân, đi kèm với sự khâm phục. Người có lòng kính trọng sẽ học hỏi và noi theo những giá trị tốt đẹp, thay vì đánh giá thấp và phủ nhận như trong sự coi thường.
• Ngưỡng mộ (Admiration): Xuất phát từ sự chân thành, ngưỡng mộ thể hiện thái độ trân trọng và yêu mến những phẩm chất tốt đẹp của người khác. Nếu coi thường khiến con người xa cách, thì ngưỡng mộ lại thúc đẩy sự gắn kết và truyền cảm hứng tích cực.
• Quý trọng (Regard): Là thái độ đánh giá cao và trân trọng mối quan hệ với người khác, thể hiện qua sự quan tâm và đồng cảm. Trong khi sự coi thường làm suy giảm lòng tin, thì quý trọng giúp xây dựng nền tảng bền vững cho sự hợp tác và phát triển chung.

Ví dụ, một nhân viên lâu năm đánh giá thấp và phớt lờ ý kiến của thực tập sinh mới vào làm vì cho rằng họ thiếu kinh nghiệm và không có gì đáng để học hỏi. Hành vi này không chỉ thể hiện sự thiếu tôn trọng mà còn khiến môi trường làm việc trở nên kém thân thiện. Thay vì duy trì sự coi thường, người nhân viên này nên lắng nghe, chia sẻ kinh nghiệm và tạo điều kiện để thực tập sinh phát triển. Ngược lại, người thực tập sinh cũng cần tự tin bày tỏ ý kiến, chủ động học hỏi và chứng minh năng lực để thay đổi định kiến.

Như vậy, sự coi thường là một thái độ tiêu cực, gây ảnh hưởng xấu đến tinh thần và các mối quan hệ trong đời sống. Khi con người không được tôn trọng, họ có thể mất đi động lực, trở nên tự ti hoặc thậm chí nảy sinh tâm lý chống đối. Tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các hình thức khác nhau của sự coi thường trong đời sống và cách ứng phó với thái độ này.

Phân loại các hình thức của sự coi thường trong đời sống.

Sự coi thường, đánh giá thấp người khác được thể hiện qua những khía cạnh nào trong đời sống của con người? Sự coi thường không chỉ đơn thuần là hành vi xem nhẹ giá trị hay năng lực của một cá nhân, mà còn thể hiện thái độ thiếu tôn trọng trong giao tiếp, mối quan hệ và xã hội. Dưới đây là các hình thức phổ biến của hành vi này trong đời sống.

• Sự coi thường trong tình cảm, mối quan hệ: Thể hiện qua việc hạ thấp cảm xúc, phớt lờ ý kiến hoặc không trân trọng nỗ lực vun đắp tình cảm của đối phương. Khi một người liên tục xem nhẹ sự quan tâm, mong muốn của người khác, mối quan hệ dần trở nên mất cân bằng, tạo cảm giác bị tổn thương, xa cách.
• Sự coi thường trong đời sống, giao tiếp: Biểu hiện qua hành động ngắt lời, phớt lờ ý kiến hoặc sử dụng ngôn ngữ miệt thị, xem thường người khác khi đối thoại. Việc không lắng nghe, cắt ngang lời nói hoặc phủ nhận quan điểm của người khác khiến giao tiếp trở nên căng thẳng, làm suy giảm sự kết nối trong xã hội.
• Sự coi thường về kiến thức, trí tuệ: Xuất phát từ thói quen đánh giá thấp trình độ học vấn, kinh nghiệm hoặc khả năng tư duy của người khác. Những người có tư tưởng này thường mang thái độ tự cao, xem bản thân là người hiểu biết hơn và phủ nhận giá trị tri thức của người xung quanh. Điều này không chỉ gây tổn thương mà còn làm cản trở sự phát triển cá nhân, tạo ra môi trường thiếu sự tôn trọng và chia sẻ kiến thức.
• Sự coi thường về địa vị, quyền lực: Biểu hiện qua hành vi không tôn trọng vai trò, chức vụ của người khác, cố tình phớt lờ hoặc chống đối quyền lực chính đáng. Việc xem nhẹ người có địa vị thấp hơn hoặc thể hiện thái độ thách thức đối với những người có quyền lực có thể dẫn đến mất cân bằng trong tổ chức, làm suy giảm tinh thần hợp tác.
• Sự coi thường về tài năng, năng lực: Xuất hiện khi một cá nhân phủ nhận hoặc đánh giá thấp khả năng, thành tích của người khác. Điều này có thể thấy rõ trong môi trường làm việc, khi một người cố tình gạt bỏ công lao của đồng nghiệp hoặc cho rằng thành công của người khác là do may mắn. Thái độ này không chỉ làm giảm động lực mà còn khiến môi trường làm việc trở nên tiêu cực và thiếu động viên.
• Sự coi thường về ngoại hình, vật chất: Thể hiện qua hành vi chê bai, chế giễu ngoại hình hoặc đánh giá con người dựa trên tài sản, địa vị xã hội. Khi ai đó bị coi thường chỉ vì ngoại hình hoặc hoàn cảnh kinh tế, họ có thể cảm thấy tự ti, bị tổn thương. Quan niệm này không chỉ phiến diện mà còn tạo ra sự phân biệt đối xử, khiến xã hội trở nên kém công bằng và thiếu sự bao dung.
• Sự coi thường về dòng tộc, xuất thân: Thể hiện qua việc phân biệt đối xử dựa trên nguồn gốc gia đình, địa vị xã hội hoặc chủng tộc. Hành vi này tạo ra sự chia rẽ, làm mất đi sự đoàn kết và gây ra những định kiến tiêu cực trong xã hội. Khi con người bị đánh giá qua xuất thân thay vì năng lực thực sự, họ sẽ gặp nhiều rào cản trong cuộc sống, từ cơ hội học tập, việc làm cho đến sự hòa nhập cộng đồng.

Có thể nói rằng, sự coi thường trong các khía cạnh khác nhau của cuộc sống không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn tác động tiêu cực đến sự phát triển của xã hội. Vì vậy, việc nhận thức và hạn chế thói quen coi thường người khác chính là cách để xây dựng một xã hội công bằng, cởi mở và văn minh hơn.

Tác động của sự coi thường trong cuộc sống.

Sự coi thường, xem nhẹ giá trị hoặc tài năng của người khác gây ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của chúng ta? Sự coi thường không chỉ đơn thuần là một hành vi tiêu cực mà còn gây ra nhiều tác động đáng kể đến cá nhân, xã hội và môi trường làm việc. Dưới đây là những tác động tiêu cực mà sự coi thường gây ra:

• Ảnh hưởng của sự coi thường đến phát triển cá nhân: Sự coi thường có thể khiến một người mất tự tin, nghi ngờ năng lực của mình và ngại thử thách. Khi liên tục bị đánh giá thấp, họ dễ rơi vào trạng thái căng thẳng, lo lắng và sợ thất bại. Điều này hạn chế khả năng sáng tạo, làm giảm động lực phát triển bản thân, dẫn đến tâm lý tự ti và khó vươn lên trong cuộc sống.
• Ảnh hưởng của sự coi thường đến mối quan hệ xã hội: Khi một người bị coi thường, họ có thể cảm thấy tổn thương, xa lánh người khác và dần trở nên khép kín. Sự thiếu tôn trọng trong giao tiếp làm suy yếu lòng tin, gây ra mâu thuẫn và dẫn đến sự đổ vỡ trong các mối quan hệ. Lâu dần, điều này tạo ra khoảng cách giữa cá nhân, gia đình và cộng đồng, làm giảm sự gắn kết trong xã hội.
• Ảnh hưởng của sự coi thường đến công việc, sự nghiệp: Trong môi trường làm việc, hành vi coi thường có thể làm giảm tinh thần làm việc, gây áp lực tâm lý và cản trở sự phát triển nghề nghiệp. Khi nhân viên cảm thấy không được công nhận hoặc bị xem nhẹ, họ dễ mất động lực, thiếu sáng tạo và có xu hướng rời bỏ công việc. Điều này ảnh hưởng đến cả cá nhân và sự phát triển chung của tổ chức.
• Ảnh hưởng của sự coi thường đến cộng đồng, xã hội: Thái độ coi thường trong xã hội có thể dẫn đến tình trạng bất bình đẳng, phân biệt đối xử và xung đột giữa các nhóm người. Khi một cộng đồng không có sự tôn trọng lẫn nhau, các giá trị đạo đức và tinh thần đoàn kết dần bị suy yếu. Điều này gây ra sự chia rẽ, làm giảm sự phát triển bền vững của xã hội và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống chung.

Từ những thông tin trên cho thấy, sự coi thường không chỉ ảnh hưởng tiêu cực đến cá nhân mà còn làm suy yếu các mối quan hệ và môi trường chung quanh. Việc nhận diện và hạn chế biểu hiện của sự coi thường là một bước quan trọng để duy trì sự hòa hợp và phát triển bền vững trong cộng đồng.

Biểu hiện của người có sự coi thường quá mức.

Làm sao để nhận biết một người có tính hay coi thường và thiếu tôn trọng người khác? Những người có tính hay coi thường có xu hướng tự cho mình là trung tâm, xem nhẹ đóng góp của người khác và thậm chí thể hiện sự khinh thường bằng cả lời nói lẫn hành động. Dưới đây là những dấu hiệu thường gặp của người có xu hướng này:

• Biểu hiện trong suy nghĩ và thái độ: Người có tính hay coi thường thường cho rằng bản thân vượt trội hơn người khác, luôn đánh giá thấp năng lực hoặc quan điểm của đối phương. Họ có xu hướng tự cao, tự đại, xem thường những ý kiến không giống với quan điểm của mình. Thái độ của họ thường khinh khỉnh, thiếu sự lắng nghe và không có sự đồng cảm với những người xung quanh.
• Biểu hiện trong lời nói và hành động: Họ thường sử dụng lời lẽ châm biếm, chế giễu hoặc có thái độ phớt lờ người khác khi giao tiếp. Việc ngắt lời, cắt ngang câu chuyện hoặc không phản hồi khi đối phương bày tỏ quan điểm là biểu hiện rõ ràng của sự thiếu tôn trọng. Bên cạnh đó, họ có thể có những hành động mang tính xem thường như ánh mắt khinh bỉ, cử chỉ hời hợt hoặc không chú ý khi người khác đang nói.
• Biểu hiện trong cảm xúc và tinh thần: Người có thói quen coi thường người khác thường mang trong mình cảm xúc tiêu cực như ghen tị hay thậm chí là thù hận đối với những người thành công hơn họ. Họ dễ bị kích động khi đối diện với những quan điểm trái chiều hoặc khi bị chỉ trích. Bản thân họ cũng thường không có sự hài lòng với cuộc sống, dễ nảy sinh cảm giác bực bội và khó kiểm soát cảm xúc cá nhân.
• Biểu hiện trong công việc, sự nghiệp: Trong môi trường làm việc, họ có xu hướng xem thường đồng nghiệp, cấp dưới hoặc khách hàng. Họ ít khi tiếp thu ý kiến đóng góp từ người khác, thường độc đoán và áp đặt suy nghĩ của mình lên tập thể. Sự coi thường này có thể khiến họ trở thành người thiếu linh hoạt trong giải quyết vấn đề, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu suất làm việc và tinh thần đồng đội.
• Biểu hiện trong khó khăn, nghịch cảnh: Khi đối diện với thử thách, họ thường đổ lỗi cho hoàn cảnh hoặc người khác thay vì tự kiểm điểm. Họ có xu hướng than vãn, trách móc mà không tìm cách khắc phục vấn đề. Do thiếu sự kiên trì và tinh thần cầu tiến, họ dễ nản lòng trước những thất bại và không có động lực để nỗ lực phát triển bản thân.
• Biểu hiện trong đời sống và phát triển: Những người có tính hay coi thường thường không quan tâm đến việc cải thiện bản thân hoặc mở rộng mối quan hệ xã hội. Họ có xu hướng sống khép kín, xa cách với cộng đồng và không coi trọng các giá trị đạo đức. Thói quen ích kỷ, chỉ quan tâm đến lợi ích cá nhân của họ khiến họ khó xây dựng được các mối quan hệ bền vững và có ý nghĩa.

Nhìn chung, người có thói quen thích coi thường người khác không chỉ gây ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường xung quanh mà còn tự hạn chế cơ hội phát triển của chính mình. Để khắc phục điều này, cần có những phương pháp rèn luyện phù hợp nhằm thay đổi nhận thức, điều chỉnh hành vi và học cách trân trọng giá trị của người khác.

Cách rèn luyện để sửa tính hay coi thường người khác.

Làm thế nào để chúng ta có thể rèn luyện và chuyển hóa thói quen coi thường, từ đó có được sự tôn trọng, ngưỡng mộ với người khác và trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình? Để tránh các hậu quả tiêu cực và duy trì những mối quan hệ lành mạnh, việc thay đổi nhận thức và hành vi là điều cần thiết. Sau đây là một số giải pháp cụ thể giúp kiểm soát và loại bỏ xu hướng đánh giá thấp người khác.

• Thấu hiểu chính bản thân mình: Việc nhận thức được suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của bản thân giúp chúng ta hiểu rõ nguyên nhân của tính hay coi thường. Khi nhận diện được những yếu tố tác động đến thái độ này, chúng ta có thể điều chỉnh cách ứng xử một cách phù hợp hơn.
• Thay đổi góc nhìn, tư duy mới: Một cách hiệu quả để hạn chế thói quen coi thường là rèn luyện tư duy khách quan, công bằng. Khi tiếp cận vấn đề với sự cởi mở và tích cực, chúng ta sẽ bớt đi những đánh giá mang tính phiến diện, đồng thời học cách trân trọng sự khác biệt của mỗi cá nhân.
• Học cách chấp nhận thực tại và khác biệt: Mỗi người có một thế mạnh, điểm yếu và giá trị riêng. Việc chấp nhận sự khác biệt giữa người với người giúp hạn chế định kiến và nâng cao sự tôn trọng đối với người khác. Khi nhìn nhận sự đa dạng trong xã hội với thái độ tích cực, chúng ta sẽ giảm thiểu những suy nghĩ mang tính coi thường.
• Viết và trình bày cụ thể trên giấy: Một trong những phương pháp giúp kiểm soát cảm xúc tiêu cực là viết ra những suy nghĩ, quan điểm của bản thân. Việc này không chỉ giúp giải tỏa tâm lý mà còn giúp chúng ta tự đánh giá lại tính hợp lý của những suy nghĩ đó. Bằng cách thay thế những suy nghĩ tiêu cực bằng các góc nhìn tích cực hơn, chúng ta có thể dần thay đổi thói quen ứng xử.
• Thiền định, chánh niệm và yoga: Các phương pháp này giúp rèn luyện sự bình tĩnh, kiên nhẫn và lòng trắc ẩn. Khi thực hành thường xuyên, chúng ta có thể kiểm soát tốt hơn cảm xúc và phản ứng của bản thân, tránh những hành vi hoặc lời nói mang tính coi thường người khác.
• Chia sẻ khó khăn với người thân: Việc mở lòng và chia sẻ với những người đáng tin cậy giúp chúng ta nhận được sự động viên, hỗ trợ trong quá trình thay đổi. Những góc nhìn từ bên ngoài có thể giúp chúng ta nhận thức rõ hơn về bản thân, đồng thời đưa ra giải pháp phù hợp để điều chỉnh hành vi.
• Xây dựng lối sống lành mạnh: Sức khỏe thể chất có tác động lớn đến trạng thái tinh thần. Một lối sống cân bằng, bao gồm chế độ ăn uống hợp lý, tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc, giúp tinh thần minh mẫn và ổn định hơn. Khi có một tâm lý tích cực, chúng ta sẽ ít có xu hướng đánh giá người khác một cách tiêu cực.
• Tìm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Trong một số trường hợp, thói quen coi thường người khác có thể bắt nguồn từ những tổn thương tâm lý hoặc những khuôn mẫu tư duy tiêu cực đã hình thành từ lâu. Nếu cảm thấy khó thay đổi, việc tìm đến các chuyên gia tâm lý sẽ giúp chúng ta có hướng đi rõ ràng và hiệu quả hơn.

Tóm lại, sự coi thường có thể được kiểm soát và chuyển hóa thông qua sự nhận thức, rèn luyện và điều chỉnh hành vi phù hợp. Khi chúng ta chủ động thay đổi góc nhìn và thái độ, không chỉ các mối quan hệ trở nên tốt đẹp hơn mà bản thân cũng trưởng thành và hoàn thiện hơn trong cuộc sống.

Kết luận.

Thông qua sự tìm hiểu coi thường là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng coi thường phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống, mà Sunflower Academy đã trình bày ở trên. Hy vọng bạn đã nhận ra rằng sự coi thường không chỉ gây tổn thương cho người khác mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến chính bản thân người có thói quen này. Hãy cùng nhau xây dựng một xã hội văn minh, nơi mọi người đều được tôn trọng và yêu thương. Bằng cách rèn luyện sự đồng cảm, tôn trọng sự khác biệt và không ngừng học hỏi, chúng ta có thể loại bỏ thói quen xấu này và xây dựng những mối quan hệ lành mạnh, tích cực hơn.