Cố chấp là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn để sửa tính cố chấp

Bạn đã bao giờ cảm thấy khó chịu khi tranh luận với ai đó vì họ cứ khăng khăng giữ vững quan điểm của mình, dù cho có những bằng chứng rõ ràng chỉ ra họ đã sai? Hay bạn từng bị mắc kẹt trong một tình huống vì không thể thay đổi quyết định của mình, dù biết rằng đó không phải là lựa chọn tốt nhất? Nếu vậy, rất có thể bạn đang đối mặt với sự cố chấp. Sự cố chấp, một đặc điểm tâm lý tưởng chừng như đơn giản, lại ẩn chứa những tác động sâu sắc đến cuộc sống của chúng ta. Qua bài viết sau đây, chúng ta hãy cùng Sunflower Academy tìm hiểu cố chấp là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng cố chấp phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống và những cách rèn luyện để sửa tính cố chấp của bản thân.

Cố chấp là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn để sửa tính cố chấp.

Định nghĩa về sự cố chấp.

Tìm hiểu khái niệm về sự cố chấp nghĩa là gì? Cố chấp (Stubbornness, hay Rigidity, Inflexible) là một trạng thái tâm lý khi một cá nhân kiên quyết giữ vững quan điểm, ý kiến hoặc cách làm của mình, ngay cả khi có bằng chứng rõ ràng cho thấy họ sai hoặc có những lựa chọn tốt hơn. Người cố chấp thường không sẵn lòng lắng nghe, tiếp thu ý kiến của người khác và có thể bảo vệ quan điểm của mình một cách cứng nhắc, đôi khi đến mức cực đoan. Trong các mối quan hệ, người cố chấp thường khó tạo dựng được những kết nối lành mạnh, dễ gây ra xung đột và làm rạn nứt tình cảm.

Mặc dù có vẻ tương đồng, nhưng cố chấp và bảo thủ là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau. Bảo thủ là sự không muốn thay đổi, trong khi cố chấp là sự cứng đầu, kiên quyết bảo vệ quan điểm của mình dù cho có bằng chứng chỉ ra là mình sai. Nói cách khác, người bảo thủ có thể thay đổi quan điểm khi có đủ lý lẽ thuyết phục, trong khi người cố chấp thì không. Phẩm chất trái ngược với cố chấp là linh hoạt, mềm dẻo, hoặc cởi mở.

Để hiểu rõ hơn về cố chấp, chúng ta cần phân biệt nó với các khái niệm “niềm tin”, “ý chí”, “nghị lực”, “khát khao”. Cụ thể như sau:

• Niềm tin (Belief): Niềm tin là sự tin tưởng vào điều gì đó, dựa trên lý trí hoặc cảm xúc, và có thể thay đổi khi tiếp nhận thêm thông tin hoặc trải nghiệm mới. Cố chấp lại là sự khăng khăng giữ lấy quan điểm dù có bằng chứng ngược lại.
• Ý chí (Willpower): Ý chí thể hiện sức mạnh tinh thần giúp con người vượt qua thử thách và theo đuổi mục tiêu. Ý chí linh hoạt và có thể điều chỉnh để phù hợp với hoàn cảnh, trong khi cố chấp lại cứng nhắc, thiếu khả năng thích nghi.
• Nghị lực (Resilience): Nghị lực là khả năng phục hồi sau những khó khăn, giúp con người đứng lên sau thất bại. Cố chấp, trái lại, là sự từ chối thay đổi hoặc học hỏi từ sai lầm, khiến cá nhân tiếp tục mắc kẹt trong những thất bại tương tự.
• Khát khao (Desire): Khát khao là mong muốn mãnh liệt đạt được điều gì đó, thúc đẩy hành động và sáng tạo. Tuy nhiên, cố chấp có thể làm cản trở khát khao nếu người đó không linh hoạt thay đổi phương pháp để đạt được mục tiêu.

Ví dụ, một người tin rằng con đường mình đi là đúng (niềm tin). Anh ta quyết tâm theo đuổi con đường đó (ý chí) và không nản lòng trước những khó khăn (nghị lực). Anh ta khao khát thành công trên hành trình này (khát khao). Nhưng nếu thực tế chứng minh con đường này sai lầm, và anh ta từ chối thay đổi hướng đi dù được chỉ ra, đó chính là biểu hiện của cố chấp.

Như vậy, cố chấp là một trạng thái tâm lý cứng nhắc, khác biệt với những phẩm chất tích cực như niềm tin, ý chí, nghị lực và khát khao. Sự cố chấp khiến cho chúng ta khó lòng thích ứng với những thay đổi của cuộc sống, gây cản trở quá trình học hỏi và phát triển. Để hiểu rõ hơn về những biểu hiện của sự cố chấp trong cuộc sống, chúng ta hãy cùng tìm hiểu phân loại các hình thức của cố chấp.

Phân loại các hình thức của sự cố chấp trong đời sống.

Cố chấp được thể hiện qua những khía cạnh nào trong đời sống của con người? Như đã phân tích, cố chấp có thể len lỏi vào nhiều ngóc ngách trong cuộc sống, ảnh hưởng đến cách chúng ta nhìn nhận thế giới, tương tác với mọi người và đối mặt với những thử thách. Việc nhận diện các hình thức cố chấp sẽ giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề này.

• Cố chấp trong nhận thức, học hỏi: Cố chấp thường thể hiện rõ nhất trong quá trình tiếp thu kiến thức mới. Những người cố chấp có xu hướng không chịu tiếp nhận thông tin hoặc quan điểm trái ngược với quan điểm sẵn có của mình. Họ có thể phản bác thông tin mới mà không xét đến các luận cứ, dẫn đến việc bỏ lỡ các cơ hội học hỏi và phát triển. Tình trạng này không chỉ giới hạn trong môi trường học tập mà còn ảnh hưởng đến sự nghiệp, công việc và các mối quan hệ xã hội. Người cố chấp trong nhận thức dễ mắc phải lỗi không nhận thức được sự thay đổi của xã hội, văn hóa hay thậm chí là khoa học, điều này có thể ngăn cản họ thích nghi và tiến bộ.
• Cố chấp trong bảo vệ quan điểm: Người cố chấp luôn kiên định bảo vệ quan điểm của mình dù có sự phản bác rõ rệt từ thực tế. Họ thường xuyên tránh né những bằng chứng, luận điểm đối lập và có thể sử dụng lý lẽ không hợp lý để duy trì quan điểm cá nhân. Điều này dẫn đến những cuộc tranh luận không có kết quả và tạo ra những mâu thuẫn trong giao tiếp. Sự cứng nhắc trong bảo vệ quan điểm không chỉ gây khó khăn trong các cuộc trao đổi, thảo luận mà còn có thể phá hủy các mối quan hệ thân thiết. Mặc dù họ có thể cảm thấy an toàn trong việc giữ vững quan điểm của mình, nhưng việc này làm hạn chế khả năng phát triển và sự hiểu biết sâu rộng về các vấn đề.
• Cố chấp trong hành động, ứng xử: Cố chấp trong hành động và ứng xử là một trong những biểu hiện rõ ràng của sự cứng đầu. Những người này không chịu thay đổi thói quen, hành vi của mình ngay cả khi nhận thấy rằng chúng gây ảnh hưởng tiêu cực đến bản thân và người xung quanh. Ví dụ, khi được người khác góp ý, họ có thể từ chối lắng nghe, thậm chí từ chối cả những lời khuyên có giá trị, điều này không chỉ làm cản trở sự tiến bộ cá nhân mà còn làm hỏng các mối quan hệ xã hội. Hành động cố chấp trong ứng xử có thể làm cho người khác cảm thấy khó gần, gây ra sự cô lập hoặc thậm chí dẫn đến mâu thuẫn không cần thiết.
• Cố chấp trong giao tiếp và đồng cảm: Một khía cạnh khác của sự cố chấp là việc thiếu khả năng đồng cảm và không lắng nghe trong giao tiếp. Những người cố chấp trong giao tiếp thường không chịu thấu hiểu quan điểm của người khác và vẫn giữ nguyên cách nhìn nhận của mình. Điều này tạo ra một môi trường thiếu sự kết nối, dễ dẫn đến sự hiểu lầm và sự phân tách trong mối quan hệ. Thực tế, những người này không chỉ khăng khăng giữ quan điểm của mình mà còn thường xuyên phê phán những quan điểm khác mà không dành thời gian để thấu hiểu hoàn cảnh hay suy nghĩ của người khác.

Có thể nói rằng, cố chấp như một loại “virus” tinh thần, có thể lây lan sang nhiều lĩnh vực của đời sống, từ nhận thức, học hỏi đến hành động, ứng xử và giao tiếp. Nó gây ra những hệ lụy đáng kể cho chính cá nhân người cố chấp và những người xung quanh. Vậy, những tác động cụ thể của cố chấp là gì?

Tác động của cố chấp trong cuộc sống.

Sở hữu tính cố chấp, bảo thủ gây ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của chúng ta? Cố chấp không chỉ là một trở ngại trong việc tiếp thu kiến thức mới, mà còn có thể gây ra những tác động tiêu cực đến nhiều khía cạnh khác trong cuộc sống của chúng ta. Từ các mối quan hệ cá nhân, công việc, sự nghiệp cho đến cộng đồng và xã hội, cố chấp đều có thể để lại những hậu quả đáng kể.

• Ảnh hưởng đến sự phát triển cá nhân: Những người cố chấp thường gặp khó khăn trong việc học hỏi và tiếp thu kiến thức mới, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng mở rộng tầm nhìn và phát triển bản thân. Khi một người không dễ dàng thích nghi với sự thay đổi, họ có thể bỏ lỡ những cơ hội quan trọng trong cuộc sống, từ đó hạn chế khả năng đạt được thành công. Cố chấp khiến họ luôn giữ vững quan điểm của mình mà không chịu tiếp nhận các ý kiến mới mẻ, dẫn đến sự cứng nhắc trong suy nghĩ và hành động.
• Ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội: Trong các mối quan hệ, người cố chấp thường gặp khó khăn trong việc chấp nhận ý kiến, quan điểm khác biệt từ người khác, khiến họ trở nên cứng nhắc và không linh hoạt trong cách giải quyết vấn đề. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến các mối quan hệ cá nhân như gia đình và bạn bè mà còn có thể gây ra sự bất hòa trong môi trường làm việc, gây căng thẳng và thiếu sự thấu hiểu giữa các thành viên. Khi mọi người không thể dễ dàng chấp nhận và tôn trọng lẫn nhau, các mối quan hệ sẽ trở nên căng thẳng và dễ dàng đổ vỡ.
• Ảnh hưởng đến công việc và sự nghiệp: Trong môi trường làm việc, sự cứng nhắc và thiếu linh hoạt trong suy nghĩ và hành động sẽ gây cản trở việc hợp tác với đồng nghiệp và khó khăn trong việc giải quyết các vấn đề phát sinh. Người cố chấp thường không sẵn sàng lắng nghe và tiếp nhận ý kiến đóng góp từ người khác, điều này làm giảm khả năng sáng tạo và hiệu quả công việc. Khi không có sự hợp tác và đồng thuận trong công việc, hiệu suất làm việc cũng sẽ bị ảnh hưởng, từ đó gây khó khăn cho sự nghiệp của cá nhân và cơ hội thăng tiến.
• Ảnh hưởng đến cộng đồng, xã hội: Ở một phạm vi rộng hơn, tính cố chấp có thể gây ảnh hưởng xấu đến cộng đồng và xã hội. Khi các cá nhân hoặc nhóm người không sẵn sàng lắng nghe và hiểu quan điểm của người khác, mâu thuẫn và chia rẽ dễ dàng nảy sinh. Điều này có thể dẫn đến những tranh cãi không hồi kết và những vấn đề khó giải quyết, ảnh hưởng đến sự ổn định của xã hội. Nếu tính cố chấp không được kiềm chế, nó sẽ tạo ra những rào cản lớn trong việc xây dựng sự đồng thuận và hòa bình trong cộng đồng, đặc biệt là khi có sự khác biệt về văn hóa, quan điểm hoặc lợi ích.

Từ những thông tin trên cho thấy, cố chấp như một con dao hai lưỡi, vừa cản trở sự phát triển cá nhân, vừa gây ảnh hưởng xấu đến các mối quan hệ xã hội và cộng đồng. Nhận thức và khắc phục tính cố chấp là điều cần thiết để mỗi người có thể phát triển bản thân và xây dựng một cuộc sống hài hòa, hạnh phúc. Vậy làm thế nào để nhận biết một người cố chấp? Hãy cùng tìm hiểu những biểu hiện của người có tính cố chấp trong phần tiếp theo.

Biểu hiện của người có sự cố chấp, cứng đầu.

Làm sao để nhận biết một người có tính cố chấp lớn và bảo thủ quá mức? Cố chấp, khi trở nên quá mức, sẽ biểu hiện rõ nét qua thái độ, lời nói và hành động của một người. Nhận biết những dấu hiệu này sẽ giúp chúng ta có cái nhìn rõ ràng hơn về cố chấp, từ đó điều chỉnh bản thân hoặc có cách ứng xử phù hợp với những người xung quanh.

• Biểu hiện trong suy nghĩ và thái độ: Người có tính cố chấp thường mang thái độ bảo thủ và tự cao. Họ tin tưởng vào quan điểm của mình một cách tuyệt đối và không dễ dàng chấp nhận ý kiến hay quan điểm khác. Việc lắng nghe và suy xét những ý tưởng mới đối với họ có thể trở thành một thách thức lớn. Họ thường xuyên bỏ qua hoặc phủ nhận thông tin trái chiều, khiến cho khả năng mở rộng tư duy và thay đổi quan điểm bị hạn chế. Khi cố chấp quá mức, họ có xu hướng tiếp tục duy trì suy nghĩ và hành động theo cách của mình mà không chú ý đến những yếu tố ngoại vi hoặc những sự thay đổi tích cực trong môi trường xung quanh.
• Biểu hiện trong lời nói và hành động: Trong giao tiếp, người cố chấp thể hiện sự thiếu linh hoạt qua việc ngắt lời người khác, áp đặt quan điểm cá nhân lên người đối diện và từ chối tham gia vào các cuộc thảo luận mang tính xây dựng. Họ không sẵn sàng tiếp nhận sự thay đổi hoặc ý tưởng mới mà không có sự phản bác ngay lập tức. Những người này thường xuyên nói những lời khẳng định một chiều, thiếu sự đồng cảm và khả năng nhìn nhận vấn đề từ góc độ của người khác. Cách hành xử này khiến cho việc giao tiếp và hợp tác trở nên khó khăn, đồng thời làm mất đi cơ hội học hỏi và cải thiện bản thân.
• Biểu hiện trong cảm xúc và tinh thần: Khi bị phản bác hoặc không nhận được sự đồng tình từ người khác, người cố chấp có thể phản ứng mạnh mẽ bằng những cảm xúc tiêu cực như tức giận, khó chịu, hoặc thậm chí là thù địch. Họ dễ dàng trở nên phòng thủ và khó tiếp thu những lời khuyên hay góp ý, thay vì nhìn nhận đó là cơ hội để cải thiện. Điều này thể hiện rõ qua những phản ứng không hợp lý và thiếu sự điều chỉnh cảm xúc, khiến họ không thể tiếp nhận ý kiến xây dựng và dễ dẫn đến sự căng thẳng trong các mối quan hệ.
• Biểu hiện trong đời sống và phát triển: Cố chấp có thể gây cản trở lớn đối với sự phát triển cá nhân. Người cố chấp thường không mở lòng với những thay đổi và bỏ lỡ nhiều cơ hội học hỏi, phát triển bản thân. Khi không chấp nhận những quan điểm mới, họ cũng có thể tránh né việc tự cải thiện kỹ năng hoặc kiến thức của mình. Điều này khiến họ không thể thích nghi với những thay đổi trong xã hội và gặp khó khăn trong việc bắt kịp xu hướng, làm giảm khả năng phát triển nghề nghiệp và đời sống cá nhân.

Nhìn chung, những biểu hiện của sự cố chấp có thể nhận thấy rõ ràng qua lời nói, hành động và thái độ của một người. Việc nhận diện những dấu hiệu này sẽ giúp chúng ta có cách ứng xử phù hợp, đồng thời cảnh tỉnh bản thân, tránh để sự cố chấp cản trở con đường phát triển của chính mình. Vậy làm thế nào để khắc phục tính cố chấp?

Cách rèn luyện để sửa tính cố chấp.

Làm thế nào để chúng ta có thể rèn luyện, kiểm soát và sửa tính cố chấp, từ đó có tư tưởng cởi mở và trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình? Trên hành trình hoàn thiện bản thân, việc vượt qua sự cố chấp là một bước ngoặt quan trọng để chúng ta có thể sống một cuộc đời cởi mở, linh hoạt và hạnh phúc hơn. Tuy cố chấp là một thói quen xấu, nhưng hoàn toàn có thể được kiểm soát và điều chỉnh thông qua việc thay đổi tư duy, rèn luyện kỹ năng và trau dồi phẩm chất.

• Nâng cao nhận thức bản thân: Hiểu rõ bản thân là bước đầu tiên để kiểm soát cố chấp. Chúng ta cần dành thời gian để tự suy ngẫm về những suy nghĩ và hành vi của mình. Khi nhận diện được những khiếm khuyết trong tính cách, như sự cố chấp, sẽ dễ dàng hơn trong việc thay đổi và cải thiện.
• Thực hành lắng nghe chủ động: Lắng nghe là kỹ năng quan trọng giúp ta thấu hiểu quan điểm của người khác và giảm thiểu sự cố chấp. Khi thực hành lắng nghe chủ động, chúng ta không chỉ nghe mà còn cảm nhận và thấu hiểu những ý tưởng, lý do của đối phương. Việc này giúp giảm sự phòng thủ và tăng khả năng thay đổi quan điểm của chính mình. Hãy tập trung lắng nghe, đặt câu hỏi để hiểu rõ hơn và tránh ngắt lời người khác khi họ đang nói.
• Tìm hiểu quan điểm khác biệt: Việc tiếp cận và tìm hiểu các quan điểm khác biệt giúp ta mở rộng tầm nhìn và giảm thiểu sự cố chấp. Đọc sách, báo, hoặc trao đổi với những người có quan điểm khác biệt có thể giúp bạn nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ. Đặc biệt, việc đặt mình vào vị trí của người khác sẽ giúp ta hiểu rõ hơn về lý do họ có những quan điểm khác biệt.
• Linh hoạt thay đổi khi cần thiết: Trong cuộc sống, không phải lúc nào chúng ta cũng đúng. Đôi khi, chúng ta cần phải chấp nhận rằng quan điểm của mình có thể sai hoặc chưa đủ thuyết phục. Hãy học cách nhận ra sai lầm của mình và sẵn sàng thay đổi quan điểm khi cần thiết. Điều này không chỉ giúp chúng ta trưởng thành mà còn tăng khả năng thích ứng với môi trường và hoàn cảnh.
• Kiểm soát những cảm xúc tiêu cực: Khi bị phản bác hoặc không được đồng tình, việc kiểm soát cảm xúc tiêu cực như tức giận, khó chịu là điều cần thiết. Thay vì phản ứng ngay lập tức, hãy cố gắng kiềm chế cảm xúc bằng cách hít thở sâu và tập trung vào việc tìm kiếm giải pháp thay vì tranh cãi vô ích. Kiểm soát cảm xúc là một phần quan trọng trong việc giảm thiểu sự cố chấp.
• Xây dựng sự tự tin vào bản thân: Tự tin vào bản thân giúp ta cởi mở hơn với những ý kiến khác biệt và không cảm thấy bị đe dọa khi quan điểm của mình bị phản bác. Sự tự tin không phải là kiêu ngạo, mà là sự vững vàng trong những gì mình nghĩ, biết, và hiểu. Khi tự tin, chúng ta dễ dàng chấp nhận rằng những quan điểm khác có thể là đúng và học hỏi từ chúng.
• Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc kiểm soát cố chấp, đừng ngần ngại tìm đến sự giúp đỡ của các chuyên gia tâm lý. Các chuyên gia có thể cung cấp cho bạn những phương pháp hữu ích để đối phó với tính cố chấp, cũng như giúp bạn phát triển những kỹ năng cần thiết để trở nên linh hoạt hơn trong suy nghĩ và hành động.

Tóm lại, vượt qua sự cố chấp là một quá trình rèn luyện và phát triển bản thân liên tục. Bằng cách nâng cao nhận thức, thay đổi tư duy và thực hành những kỹ năng cần thiết, chúng ta hoàn toàn có thể kiểm soát sự cố chấp và hướng đến một cuộc sống tốt đẹp hơn.

Kết luận.

Thông qua sự tìm hiểu cố chấp là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng cố chấp phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống, mà Sunflower Academy đã trình bày ở trên. Hy vọng bạn đã nhận ra rằng sự cố chấp một tính cách xấu, nhưng nó hoàn toàn có thể được thay đổi. Bằng cách chủ động rèn luyện, chúng ta có thể trở nên cởi mở hơn, sẵn sàng tiếp thu ý kiến khác biệt và linh hoạt thích nghi với những thay đổi. Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhặt nhất, như lắng nghe người khác một cách chân thành, hoặc thử nghiệm những cách làm mới. Việc vượt qua sự cố chấp không chỉ giúp bạn có những mối quan hệ tốt đẹp hơn mà còn giúp bạn trở thành một phiên bản tốt hơn của chính mình.