Bị coi thường là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn luyện để thoát khỏi cảm giác bị coi thường

01/03/2025

Bị coi thường là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn luyện để thoát khỏi cảm giác bị coi thường

Trong cuộc sống, không ít người từng trải qua cảm giác bị xem nhẹ, không được tôn trọng hoặc bị đánh giá thấp trong các mối quan hệ hay môi trường sống. Cảm giác bị coi thường thường không xuất phát từ hành vi xúc phạm trực tiếp, mà đến từ những biểu hiện tinh tế nhưng lặp lại như bị lờ đi, không được lắng nghe, hoặc luôn bị đánh giá dưới năng lực thực tế. Nếu không nhận diện và xử lý đúng cách, cảm giác này có thể hủy hoại lòng tự trọng, khiến con người thu mình, mất niềm tin và dần đánh mất chính mình. Qua bài viết sau đây, cùng Sunflower Academy chúng ta sẽ tìm hiểu bị coi thường là gì, kể từ khái niệm, phân loại các hình thức bị coi thường phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống và những cách rèn luyện để thoát khỏi cảm giác bị coi thường.

Mục lục

Bị coi thường là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn luyện để thoát khỏi cảm giác bị coi thường.

Định nghĩa về bị coi thường

Tìm hiểu khái niệm về bị coi thường nghĩa là gì? Bị coi thường (Disrespect hay Contempt, Belittlement, Dismissiveness) là trạng thái tâm lý phát sinh khi một người cảm nhận rõ rệt rằng giá trị, năng lực hay phẩm chất cá nhân của mình không được người khác nhìn nhận, tôn trọng hoặc đối xử đúng mực. Đây là một cảm xúc tổn thương có thể diễn ra trong nhiều ngữ cảnh: gia đình, công việc, bạn bè hoặc môi trường xã hội rộng lớn. Người bị coi thường thường trải qua cảm giác bị xem nhẹ, bị đánh giá thấp, bị khinh rẻ hoặc không được lắng nghe. Tình trạng này nếu kéo dài dễ dẫn đến tự ti, tức giận, chán nản hoặc xa lánh xã hội. Tuy nhiên, việc hiểu rõ cảm giác bị coi thường là bước đầu để xây dựng bản lĩnh cá nhân, phục hồi lòng tự trọng và khẳng định giá trị thật của mình. Một số biểu hiện phổ biến có thể kể đến như: bị ngắt lời liên tục khi đang nói, bị làm lơ, bị giao việc nặng nhọc mà không có lời cảm ơn, bị chế giễu trước đám đông, hoặc không được ghi nhận dù nỗ lực rất nhiều.

Bị coi thường thường bị nhầm lẫn hoặc gán ghép với các khái niệm như yếu thế, tự ti, kém cỏi, nhưng giữa chúng có sự khác biệt rõ ràng. Yếu thế là vị thế xã hội kém thuận lợi khiến người ta không có tiếng nói; tự ti là cảm giác bên trong về sự thua thiệt; còn kém cỏi là biểu hiện khách quan của năng lực hạn chế. Trong khi đó, bị coi thường là cảm giác chủ quan nhưng phát sinh từ hành vi khách quan – tức từ cách người khác đối xử thiếu tôn trọng với mình. Trái ngược với bị coi thường là được tôn trọng, được đánh giá đúng mực, được lắng nghe và công nhận.

Để hiểu rõ hơn về bị coi thường, chúng ta cần phân biệt với một số khái niệm khác như: xúc phạm, bỏ mặc, sỉ nhục, phân biệt đối xử. Cụ thể như sau:

Xúc phạm (Offense): Là hành động hoặc lời nói trực tiếp làm tổn thương danh dự hoặc nhân phẩm của người khác. Khác với bị coi thường vốn có thể đến từ sự thờ ơ hay thiếu công nhận tinh tế, xúc phạm thường là hành vi có chủ đích, thể hiện rõ thái độ khinh miệt.
Bỏ mặc (Neglect): Mô tả tình trạng không được quan tâm, chăm sóc hoặc đáp ứng nhu cầu cơ bản, thường thấy trong quan hệ gia đình, tổ chức hoặc cộng đồng. Người bị bỏ mặc có thể dần cảm thấy mình không đáng được quan tâm, từ đó dẫn đến cảm giác bị coi thường, nhưng bỏ mặc thiên về thiếu hành động, còn coi thường có thể kèm theo thái độ và lời nói làm tổn thương.
Sỉ nhục (Humiliation): Là hành động cố ý làm mất mặt người khác trước đám đông, khiến họ cảm thấy nhục nhã hoặc xấu hổ. Trong khi bị coi thường có thể diễn ra âm thầm, sỉ nhục là hành vi mang tính công khai và thường gây tổn thương sâu sắc hơn.
Phân biệt đối xử (Discrimination): Là việc đối xử bất công với một cá nhân hay nhóm người dựa trên đặc điểm cá nhân như giới tính, tuổi tác, sắc tộc, địa vị… Một người có thể cảm thấy bị coi thường khi bị phân biệt đối xử, nhưng phân biệt là hành vi có hệ thống và phạm vi xã hội rộng lớn hơn.

Ví dụ, trong một cuộc họp, một nhân viên trẻ đưa ra ý tưởng nhưng liên tục bị người quản lý lờ đi hoặc tỏ ra không quan tâm, trong khi cùng một đề xuất từ một đồng nghiệp khác lại được khen ngợi. Sau vài lần như vậy, người nhân viên trẻ sẽ dần hình thành cảm giác bị xem nhẹ, không được coi trọng. Nếu không hiểu đúng bản chất vấn đề và không có kỹ năng ứng phó phù hợp, họ có thể dần rơi vào trạng thái tự ti, thu mình và mất động lực làm việc – một vòng xoáy tâm lý tiêu cực dễ kéo dài.

Như vậy, bị coi thường không chỉ là cảm giác tức thời mà còn có thể trở thành một vòng lặp tổn thương nếu không được nhận diện và xử lý đúng cách. Khi hiểu được các dạng biểu hiện và nguyên nhân của tình trạng này, chúng ta mới có thể tìm ra cách ứng phó phù hợp để bảo vệ giá trị bản thân. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu các hình thức bị coi thường thường gặp trong đời sống.

Phân loại các hình thức của bị coi thường trong đời sống.

Cảm giác bị coi thường được thể hiện qua những khía cạnh nào trong đời sống của con người? Trong thực tế, cảm giác bị coi thường không chỉ xuất hiện khi có hành vi xúc phạm công khai, mà còn đến từ nhiều tình huống tinh tế và lặp đi lặp lại, khiến người trong cuộc cảm thấy mình không được đánh giá đúng mức. Việc phân loại các hình thức bị coi thường giúp chúng ta nhận diện rõ ràng hơn những biểu hiện ẩn giấu trong lời nói, hành vi hoặc thái độ của người khác. Cụ thể như sau:

Bị coi thường trong tình cảm, mối quan hệ: Đây là hình thức dễ gặp nhất trong gia đình, tình yêu hoặc bạn bè, khi một người không được lắng nghe, bị xem nhẹ cảm xúc, hoặc bị gạt ra khỏi các quyết định chung. Người trong mối quan hệ đó thường cảm thấy bị lạnh nhạt, không được tôn trọng, hay phải chịu đựng sự vô tâm kéo dài từ người thân hoặc người yêu.
Bị coi thường trong đời sống, giao tiếp: Trong các tương tác xã hội hàng ngày, sự coi thường có thể thể hiện qua ánh mắt khinh thường, giọng điệu châm biếm, hoặc hành vi ngắt lời, lờ đi sự hiện diện của người khác. Đặc biệt, những người rơi vào tình trạng này thường bị xem là “không quan trọng” trong các cuộc trò chuyện hoặc bị xem thường vì ngoại hình, xuất thân.
Bị coi thường về kiến thức, trí tuệ: Người bị đánh giá thấp khả năng tư duy hoặc thường xuyên bị xem là thiếu hiểu biết dễ cảm thấy mình bị coi thường trong môi trường học tập, làm việc trí óc hoặc các cuộc thảo luận chuyên môn. Họ có thể bị cười nhạo khi đưa ra ý kiến, hoặc bị bác bỏ chỉ vì thiếu bằng cấp hay kinh nghiệm.
Bị coi thường về địa vị, quyền lực: Trong tổ chức hoặc cộng đồng, người không nắm giữ vị trí cao, thiếu hậu thuẫn hoặc có ít ảnh hưởng thường dễ bị xem thường. Họ có thể không được mời tham gia các cuộc họp quan trọng, không được hỏi ý kiến, hoặc bị áp đặt các quyết định mà không có quyền phản hồi.
Bị coi thường về tài năng, năng lực: Có những người dù có năng lực nhưng lại bị đánh giá qua lăng kính phiến diện như tuổi đời, giọng nói, vùng miền… Dẫn đến việc không được trao cơ hội thể hiện. Hình thức này khiến người trong cuộc cảm thấy thất vọng, hụt hẫng và mất niềm tin vào công bằng.
Bị coi thường về ngoại hình, vật chất: Trong một số môi trường đề cao sự hào nhoáng, những người có ngoại hình đơn giản, điều kiện kinh tế hạn chế dễ bị đánh giá thấp, thiếu thiện cảm hoặc bị xem là không “xứng tầm”. Điều này khiến họ dễ mất tự tin, sống khép kín hoặc có xu hướng né tránh cộng đồng.
Bị coi thường về dòng tộc, xuất thân: Người xuất thân từ hoàn cảnh khó khăn, gia đình bình thường hoặc không có “chống lưng” trong xã hội dễ bị gắn mác “không có tương lai” hay “không có giá trị”. Những định kiến xã hội này khiến họ bị thiệt thòi về cơ hội phát triển, đồng thời tạo ra áp lực tâm lý nặng nề trong việc khẳng định bản thân.

Có thể nói rằng, bị coi thường không chỉ là một cảm giác tức thời mà còn là trải nghiệm dài hạn nếu không được nhận diện và xử lý. Nó hiện diện trong từng chi tiết nhỏ của đời sống, từ mối quan hệ cá nhân đến cấu trúc xã hội rộng lớn. Tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những tác động tiêu cực sâu sắc mà tình trạng bị coi thường gây ra cho con người trong cuộc sống.

Tác động tiêu cực của cảm giác bị coi thường trong cuộc sống.

Khi gặp cảm giác bị coi thường, con người sẽ chịu những tác động tiêu cực như thế nào trong việc định hình cuộc sống của chúng ta? Không giống như những tổn thương thể chất, sự coi thường thường âm ỉ, khó nhận diện và để lại vết hằn sâu trong lòng tự trọng của một người. Khi bị xem nhẹ hoặc không được công nhận, con người dễ rơi vào trạng thái nghi ngờ bản thân, thu mình, và mất đi năng lượng sống. Dưới đây là những ảnh hưởng tiêu cực mà cảm giác bị coi thường mang lại cho chúng ta:

Bị coi thường đối với cuộc sống, hạnh phúc cá nhân: Một người thường xuyên bị xem nhẹ trong các mối quan hệ sẽ dần cảm thấy cô đơn, bị loại trừ và không còn giá trị với người khác. Họ sống trong tâm thế dè dặt, sợ thể hiện và luôn nghĩ rằng mình không xứng đáng với tình yêu, sự quan tâm hay hạnh phúc. Điều này dẫn đến suy giảm sức khỏe tinh thần, dễ rơi vào trạng thái buồn bã, bất an kéo dài.
Bị coi thường đối với phát triển cá nhân: Cảm giác bị đánh giá thấp sẽ khiến người đó không còn tin vào khả năng của chính mình. Họ ngại thử thách, né tránh các cơ hội phát triển và dần hình thành rào cản nội tại. Khi không còn niềm tin vào giá trị bản thân, họ sẽ giới hạn chính mình trong vùng an toàn và từ chối mọi bước tiến dù nhỏ.
Bị coi thường đối với mối quan hệ xã hội: Người từng bị coi thường thường có xu hướng phòng vệ, không cởi mở hoặc dễ nổi nóng vì cảm thấy bị tổn thương. Điều này làm giảm chất lượng các mối quan hệ, vì họ hoặc giữ khoảng cách quá lớn, hoặc phản ứng quá mức trước những góp ý dù thiện chí. Họ khó tạo lập niềm tin và gắn bó sâu sắc với người khác.
Bị coi thường đối với công việc, sự nghiệp: Khi cảm thấy bản thân không được đánh giá đúng mức, người trong cuộc thường mất động lực, chán nản và không muốn đóng góp thêm. Dù có năng lực, họ cũng dễ bị gạt ra khỏi những cơ hội phát triển do tâm lý “không ai cần mình”. Dần dần, sự thụ động này khiến họ tuột lại phía sau trong hành trình sự nghiệp.
Bị coi thường đối với cộng đồng, xã hội: Cảm giác bị xem nhẹ lâu dài có thể khiến một người từ bỏ việc tham gia cộng đồng, không muốn đóng góp ý kiến hoặc rút lui khỏi các hoạt động tập thể. Khi nhiều người cùng rơi vào trạng thái đó, xã hội sẽ mất đi sự đa dạng tiếng nói, dẫn đến bất bình đẳng và khủng hoảng niềm tin giữa người với người.

Từ những thông tin trên cho thấy, bị coi thường không chỉ là cảm giác bị tổn thương trong chốc lát mà còn là một trạng thái âm ỉ, ảnh hưởng mạnh mẽ đến lòng tự trọng, động lực sống và năng lực kết nối xã hội của con người. Để tránh bị cuốn vào vòng xoáy tâm lý tiêu cực này, việc nhận diện kịp thời các dấu hiệu là điều cần thiết. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu những biểu hiện cụ thể của người đang rơi vào cảm giác bị coi thường.

Biểu hiện của người đang rơi vào cảm giác bị coi thường.

Làm sao để nhận biết một người đang rơi vào cảm giác bị coi thường? Không phải lúc nào sự tổn thương cũng được thể hiện ra bên ngoài một cách rõ ràng. Nhiều người sống trong trạng thái bị coi thường kéo dài nhưng không nói ra, thậm chí còn cố tỏ ra ổn. Khi một người rơi vào cảm giác bị coi thường, họ thường để lộ những dấu hiệu đặc trưng trong suy nghĩ, thái độ và cách họ tương tác với cuộc sống xung quanh.

Biểu hiện của bị coi thường trong suy nghĩ và thái độ: Người thường xuyên bị coi thường dễ hình thành lối nghĩ tiêu cực về bản thân, như “Tôi không quan trọng”, “Có nói ra cũng chẳng ai nghe”. Họ tự ti, hoài nghi giá trị cá nhân, và dần mất niềm tin vào khả năng thay đổi vị thế trong các mối quan hệ. Họ thường có thái độ dè chừng, phòng thủ, sợ bị tổn thương thêm nên ngại thể hiện chính kiến.
Biểu hiện của bị coi thường trong lời nói và hành động: Những người cảm thấy mình không được tôn trọng thường nói nhỏ, ngập ngừng, hay né tránh ánh mắt người đối diện. Họ có xu hướng tự rút ngắn lời nói, ít khi bảo vệ quan điểm hoặc hay kết thúc câu bằng những cụm từ như “ý em là vậy thôi”, “không biết có đúng không”… Thậm chí, một số người có thể phản ứng tiêu cực như nói mỉa mai, nặng lời hoặc cố tỏ ra bất cần.
Biểu hiện của bị coi thường trong cảm xúc và tinh thần: Cảm xúc thường gặp là buồn bã kéo dài, tủi thân, cảm thấy bị tổn thương dù người khác không có ý xấu. Tình trạng này khiến họ trở nên dễ nhạy cảm, phản ứng thái quá với những lời góp ý hoặc chỉ trích. Một số người khác lại trở nên dửng dưng, chai lì cảm xúc như một cách tự vệ.
Biểu hiện của bị coi thường trong công việc, sự nghiệp: Trong môi trường làm việc, họ thường im lặng trong các cuộc họp, không dám đề xuất ý tưởng vì nghĩ “sẽ chẳng ai để ý”. Khi giao tiếp với cấp trên hoặc đồng nghiệp, họ tránh nhìn thẳng, né tránh các cuộc trò chuyện quan trọng hoặc chấp nhận làm nhiều hơn mà không đòi hỏi sự ghi nhận.
Biểu hiện của bị coi thường trong khó khăn, nghịch cảnh: Khi đối mặt với áp lực hay thất bại, người đang cảm thấy bị xem nhẹ dễ chọn cách im lặng chịu đựng thay vì tìm kiếm sự hỗ trợ. Họ thường cho rằng việc chia sẻ sẽ không được thấu hiểu, hoặc sợ bị đánh giá là yếu đuối, vô dụng. Điều này khiến họ cô lập hơn trong những thời điểm rất cần sự đồng hành.
Biểu hiện của bị coi thường trong đời sống và phát triển: Trong hành trình phát triển bản thân, người có cảm giác bị coi thường hiếm khi đặt mục tiêu dài hạn hoặc dám đầu tư cho chính mình. Họ không dám tham gia vào những môi trường học hỏi, sợ bị đánh giá, hoặc nghĩ rằng bản thân “không đủ tầm”. Điều này gây cản trở lớn đến sự trưởng thành và mở rộng tiềm năng cá nhân.

Nhìn chung, người đang rơi vào cảm giác bị coi thường thường mang trong mình một nội tâm tổn thương và phòng vệ. Họ có xu hướng thu mình lại, sống thụ động và mất dần năng lượng tích cực trong cuộc sống. Để thoát khỏi tình trạng này, điều cần thiết là rèn luyện lại tư duy, lòng tự trọng và biết cách chủ động thiết lập lại giá trị bản thân trong các mối quan hệ xã hội. Tiếp theo, chúng ta sẽ cùng khám phá những cách cụ thể để rèn luyện và thoát khỏi cảm giác bị coi thường một cách hiệu quả và bền vững.

Cách rèn luyện để thoát khỏi cảm giác bị coi thường

Làm thế nào để chúng ta có thể rèn luyện và thoát khỏi cảm giác bị coi thường, từ đó lấy lại sự tự tin và trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình? Cảm giác bị coi thường không chỉ xuất phát từ hành vi bên ngoài, mà còn được nuôi dưỡng bởi những niềm tin giới hạn bên trong mỗi người. Để vượt qua nó, chúng ta cần không ngừng củng cố lòng tự trọng, rèn luyện nhận thức, cũng như xây dựng lại vị thế cá nhân trong mắt người khác và chính mình. Để phát triển bản thân trở nên vững vàng hơn và duy trì những mối quan hệ lành mạnh, chúng ta cần có ý chí kiên định và chiến lược phù hợp. Sau đây là một số giải pháp cụ thể:

Thấu hiểu chính bản thân mình: Việc nhận diện cảm xúc bị tổn thương và tìm hiểu nguyên nhân sâu xa khiến mình cảm thấy bị xem nhẹ sẽ giúp ta không còn phụ thuộc vào đánh giá của người khác. Khi hiểu rõ điểm mạnh, điểm yếu và nhu cầu nội tâm, chúng ta mới có thể khẳng định bản thân một cách đúng đắn và tự tin hơn trong mọi hoàn cảnh.
Thay đổi góc nhìn, tư duy mới: Đừng để những ánh mắt xem thường quyết định giá trị con người bạn. Thay vì nhìn nhận bản thân qua lăng kính phán xét của người khác, hãy học cách nhìn chính mình bằng sự công bằng và lòng trân trọng. Mỗi người đều có giá trị riêng, và điều quan trọng là ta biết nuôi dưỡng điều đó bằng tư duy tích cực và độc lập.
Học cách chấp nhận khác biệt: Không phải ai cũng hiểu hoặc công nhận bạn ngay lập tức. Việc học cách chấp nhận sự khác biệt trong cách nhìn nhận, phong cách sống hay quan điểm sẽ giúp bạn thoải mái hơn và giảm bớt sự nhạy cảm không cần thiết. Khi bạn không còn kỳ vọng quá nhiều vào người khác, sự tự do nội tâm sẽ bắt đầu.
Viết, trình bày cụ thể trên giấy: Ghi lại những lần bạn cảm thấy bị coi thường, cùng suy nghĩ và cảm xúc lúc đó, sẽ giúp bạn phản chiếu lại trải nghiệm một cách khách quan hơn. Bạn có thể viết ra phản hồi bạn muốn nói, nhưng chưa kịp nói, từ đó học cách giao tiếp rõ ràng hơn trong những tình huống tương tự về sau.
Thiền định, chánh niệm và yoga: Những phương pháp này giúp bạn giữ tâm trí bình lặng, tách biệt cảm xúc cá nhân khỏi phản ứng tự động. Khi biết quay về với hơi thở, với khoảnh khắc hiện tại, bạn sẽ không còn quá phụ thuộc vào lời nói hay thái độ của người khác, từ đó giảm bớt ảnh hưởng tiêu cực từ bên ngoài.
Chia sẻ khó khăn với người thân: Việc trải lòng với người mình tin tưởng sẽ giúp bạn giải tỏa cảm xúc, nhận thêm sự thấu hiểu và góc nhìn mới. Người thân cũng có thể giúp bạn nhận diện rõ ràng hơn liệu bạn đang thực sự bị coi thường hay chỉ đang cảm thấy như vậy do sự nhạy cảm nhất thời.
Xây dựng lối sống lành mạnh: Khi cơ thể khỏe mạnh và tinh thần ổn định, bạn sẽ cảm thấy tự tin và chủ động hơn. Một chế độ ăn uống hợp lý, thể thao đều đặn, ngủ đủ giấc và hạn chế tiếp xúc tiêu cực trên mạng xã hội sẽ góp phần củng cố nội lực bên trong bạn.
Tìm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Nếu cảm giác bị coi thường kéo dài và ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần, hãy tìm đến chuyên gia tâm lý, huấn luyện viên cuộc sống hoặc nhóm hỗ trợ. Họ sẽ giúp bạn tháo gỡ những niềm tin sai lệch và đồng hành trên hành trình lấy lại tiếng nói cá nhân.
Các giải pháp hiệu quả khác: Bạn có thể tham gia các lớp học kỹ năng mềm, tập luyện kỹ năng giao tiếp, thực hành nói “không” đúng lúc, hoặc thử sức với những vai trò mới để tạo dựng lại hình ảnh bản thân. Việc khẳng định mình bằng hành động cụ thể sẽ khiến người khác thay đổi cách nhìn, và quan trọng hơn, bạn cũng nhìn mình bằng con mắt tích cực hơn.

Tóm lại, cảm giác bị coi thường có thể được kiểm soát và chuyển hóa thông qua sự thấu hiểu bản thân, điều chỉnh tư duy và hành động chủ động. Khi ta học cách tự tôn trọng mình và không đánh giá bản thân qua ánh nhìn của người khác, cũng là lúc ta từng bước bước ra khỏi trạng thái tổn thương và khẳng định lại giá trị thật của chính mình.

Kết luận.

Thông qua sự tìm hiểu bị coi thường là gì, kể từ khái niệm, phân loại các hình thức bị coi thường phổ biến, cũng như tác hại của nó trong cuộc sống, mà Sunflower Academy đã trình bày ở trên. Hy vọng bạn đã nhận ra rằng cảm giác bị coi thường không chỉ là phản ứng nhất thời, mà còn là dấu hiệu sâu xa của những tổn thương nội tâm cần được chữa lành. Việc nhận diện rõ các biểu hiện, thấu hiểu nguồn gốc cảm xúc và chủ động rèn luyện bản thân sẽ giúp bạn từng bước vượt qua trạng thái này. Quan trọng hơn cả, chính sự tự trọng và lòng tin vào giá trị thật của mình sẽ là nền tảng giúp bạn vững vàng hơn trong mọi mối quan hệ và khẳng định tiếng nói cá nhân trong xã hội.