Tranh giành là gì? Khái niệm, tác hại và cách sửa tính thích tranh giành

Trong cuộc sống, chúng ta thường xuyên chứng kiến những hành vi cạnh tranh, từ những cuộc thi thể thao đến những nỗ lực thăng tiến trong công việc. Tuy nhiên, ranh giới giữa cạnh tranh lành mạnh và tranh giành tiêu cực đôi khi rất mong manh. Hành vi này có khả năng phá vỡ sự cân bằng, tạo ra môi trường làm việc hoặc sinh hoạt độc hại và làm suy giảm sức khỏe tinh thần của những người liên quan. Qua bài viết sau đây, chúng ta hãy cùng Sunflower Academy tìm hiểu tranh giành là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng tranh giành phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống và những cách rèn luyện để chuyển hóa tâm lý tranh giành, từ đó có giúp bản thân có tinh thần hợp tác và chia sẻ.

Tranh giành là gì? Khái niệm, tác hại và cách sửa tính thích tranh giành.

Định nghĩa về sự tranh giành.

Tìm hiểu khái niệm về sự tranh giành nghĩa là gì? Sự tranh giành (Competition) đề cập đến hành vi cạnh tranh hoặc đấu tranh để giành lấy một thứ gì đó, có thể là vật chất, tinh thần hoặc địa vị. Nó thường xuất hiện khi có nguồn lực hạn chế hoặc mục tiêu không thể chia sẻ. Sự tranh giành có thể gây ra các tác động tiêu cực trong cuộc sống, từ những xung đột nhỏ đến căng thẳng nghiêm trọng trong các mối quan hệ. Hành vi này có khả năng phá vỡ sự cân bằng, tạo ra môi trường làm việc hoặc sinh hoạt độc hại và làm suy giảm sức khỏe tinh thần của những người liên quan.

Sự tranh giành thường bị nhầm lẫn với các khái niệm như cạnh tranh, thù địch và xung đột. Cạnh tranh là sự ganh đua lành mạnh để đạt được mục tiêu một cách chính đáng, trong khi tranh giành thường mang tính chiếm đoạt và không ngại sử dụng thủ đoạn không lành mạnh. Thù địch thể hiện trạng thái căm ghét và ý định gây hại, còn xung đột là sự va chạm do mâu thuẫn giữa các bên. Ngược lại, trạng thái trái ngược với tranh giành là sự hợp tác, chia sẻ và nhường nhịn, khi các bên cùng nhau làm việc hướng đến mục tiêu chung, tôn trọng lợi ích và giá trị của nhau.

Để hiểu rõ hơn về tranh giành, chúng ta cần phân biệt nó với “hợp tác”, “chia sẻ”, “nhường nhịn”, “hài lòng”. Cụ thể như sau:

• Hợp tác (Cooperation): Hợp tác là quá trình các cá nhân hoặc nhóm cùng làm việc để đạt được mục tiêu chung. Hợp tác khác biệt với tranh giành ở chỗ nó tập trung vào lợi ích tập thể và sự hỗ trợ lẫn nhau, thay vì cố gắng chiếm lợi ích riêng.
• Chia sẻ (Sharing): Chia sẻ là hành động phân chia hoặc cùng nhau sử dụng một nguồn lực nào đó. Chia sẻ thể hiện sự quan tâm đến người khác và sẵn sàng san sẻ lợi ích, trong khi tranh giành thể hiện sự ích kỷ và muốn chiếm đoạt.
• Nhường nhịn (Compromise): Nhường nhịn là sự thỏa hiệp, mỗi bên chấp nhận từ bỏ một phần lợi ích của mình để đạt được thỏa thuận chung. Nhường nhịn thể hiện sự tôn trọng và sẵn sàng giải quyết mâu thuẫn một cách hòa bình, khác với sự tranh giành, nơi các bên kiên quyết bảo vệ lợi ích của mình.
• Hài lòng (Contentment): Hài lòng là trạng thái thỏa mãn với những gì mình đang có, không ganh đua hay thèm muốn những thứ của người khác. Hài lòng giúp con người tránh khỏi sự tranh giành vô nghĩa và tập trung vào những giá trị thực sự quan trọng.

Ví dụ, trong một cuộc thi chạy tiếp sức, các vận động viên hợp tác để đạt thành tích cao nhất, chia sẻ trách nhiệm giữ nhịp độ và nhường nhịn để đảm bảo đội hình tốt nhất. Một thành viên gặp khó khăn sẽ được hỗ trợ thay vì bị bỏ lại, thể hiện sự hài lòng với vai trò của từng người trong đội. Tuy nhiên, nếu các thành viên tranh giành vị trí dẫn đầu mà không quan tâm đến mục tiêu chung, đội sẽ mất đi sự phối hợp và kết quả cuối cùng sẽ không như mong muốn.

Như vậy, sự tranh giành, nếu không được kiểm soát, có thể dẫn đến những hậu quả tiêu cực trong cả môi trường cá nhân lẫn xã hội. Để giảm thiểu điều này, cần khuyến khích sự hợp tác, chia sẻ và tôn trọng lẫn nhau, tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững và hài hòa trong đời sống.

Phân loại các hình thức của sự tranh giành trong đời sống.

Sự tranh giành, đấu tranh để giành lấy một thứ gì đó được thể hiện qua những khía cạnh nào trong đời sống của con người? Sự tranh giành trong đời sống con người là một hiện tượng phổ biến, xuất hiện dưới nhiều hình thức khác nhau và len lỏi vào các mối quan hệ xã hội. Dưới đây là một số dạng thức nổi bật:

• Sự tranh giành về tình cảm, mối quan hệ: Đây là hình thức xuất hiện phổ biến trong các mối quan hệ cá nhân, gia đình hoặc bạn bè. Khi con người cảm thấy bị đe dọa hoặc có nguy cơ mất đi tình cảm từ người khác, sự tranh giành có thể xảy ra, dẫn đến những xung đột, ganh ghét hoặc tổn thương tâm lý.
• Sự tranh giành về kiến thức, trí tuệ: Trong lĩnh vực học thuật, nghiên cứu hoặc công việc chuyên môn, nhiều người không ngừng so sánh bản thân với người khác về năng lực trí tuệ. Hình thức này thường khuyến khích sự nỗ lực, nhưng cũng có thể dẫn đến gian lận, đạo văn hoặc áp lực tâm lý nếu không được kiểm soát tốt.
• Sự tranh giành về địa vị, quyền lực: Tranh giành quyền lực hoặc địa vị diễn ra phổ biến trong môi trường công việc, chính trị, và xã hội. Nhiều người tìm cách vượt qua đối thủ để đạt được vị trí cao hơn, đôi khi sử dụng những phương thức không lành mạnh, như nói xấu, chơi xấu hoặc lạm dụng quyền lực.
• Sự tranh giành về tài năng, năng lực: Các lĩnh vực như nghệ thuật, thể thao, hay các ngành nghề chuyên môn thường là sân khấu của sự cạnh tranh để khẳng định tài năng. Tuy nhiên, sự đố kỵ, ganh ghét hoặc áp lực phải vượt trội có thể làm suy giảm tình đồng nghiệp và làm tổn thương tinh thần của những người tham gia.
• Sự tranh giành về ngoại hình, vật chất: Việc so sánh về nhan sắc, phong cách, tài sản hay những giá trị vật chất khác là một khía cạnh không thể tránh khỏi trong xã hội hiện đại. Tranh giành trong lĩnh vực này thường dẫn đến sự khoe khoang, phán xét hoặc coi thường người khác, ảnh hưởng tiêu cực đến lòng tự trọng và các mối quan hệ cá nhân.
• Sự tranh giành về dòng tộc, xuất thân: Một số người có xu hướng đề cao xuất thân, gia đình hoặc dòng dõi của mình hơn người khác. Điều này có thể gây ra sự kỳ thị, phân biệt đối xử hoặc tạo ra môi trường không công bằng trong các mối quan hệ xã hội.

Nhìn chung, sự tranh giành là một phần không thể thiếu của cuộc sống và đóng vai trò nhất định trong việc thúc đẩy sự phát triển cá nhân cũng như xã hội. Tuy nhiên, khi vượt quá giới hạn, nó có thể gây ra những hậu quả tiêu cực, ảnh hưởng đến tâm lý và sự hòa hợp trong cộng đồng. Điều này dẫn đến nhu cầu xem xét những tác động của sự tranh giành để điều chỉnh hành vi một cách tích cực.

Tác động của sự tranh giành trong cuộc sống.

Tính tranh giành, tìm cách đoạt lấy quyền lợi gây ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của chúng ta? Khi nguồn lực hạn chế hoặc mục tiêu khó chia sẻ, sự tranh giành thường bộc lộ những mặt trái, gây ra nhiều hậu quả tiêu cực. Dưới đây là những tác động tiêu cực mà sự tranh giành gây ra:

• Ảnh hưởng của sự tranh giành đến phát triển cá nhân: Sự tranh giành quá mức có thể khiến cá nhân mất tập trung vào việc phát triển bản thân. Thay vì tập trung vào mục tiêu cá nhân, họ lại chỉ chú trọng vào việc vượt qua người khác, từ đó gây ra căng thẳng, lo âu và thậm chí là suy sụp tinh thần. Những cảm xúc tiêu cực này không chỉ làm suy yếu sức khỏe tinh thần mà còn cản trở khả năng sáng tạo và phát triển nghề nghiệp. Đặc biệt, khi mọi sự chú ý đổ dồn vào việc so bì, sự tiến bộ cá nhân có thể bị chậm lại hoặc thậm chí bị đình trệ.
• Ảnh hưởng của sự tranh giành đến mối quan hệ xã hội: Sự tranh giành có thể tạo ra những cảm xúc tiêu cực như ganh ghét, đố kỵ và mất lòng tin giữa các cá nhân. Khi mọi người chỉ quan tâm đến việc đạt được lợi ích cá nhân mà không tôn trọng người khác, các mối quan hệ xã hội sẽ dần trở nên căng thẳng và độc hại. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự gắn kết giữa các cá nhân mà còn có thể gây tổn hại đến tinh thần đoàn kết trong các nhóm, cộng đồng. Sự thiếu hợp tác và cạnh tranh không lành mạnh sẽ dẫn đến việc phá vỡ các mối quan hệ lâu dài và làm giảm chất lượng cuộc sống xã hội.
• Ảnh hưởng của sự tranh giành đến công việc, sự nghiệp: Trong môi trường công sở, sự tranh giành có thể thúc đẩy những hành vi gian lận, chơi xấu hoặc thậm chí vi phạm các nguyên tắc đạo đức và pháp luật. Những hành vi này không chỉ làm ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc mà còn gây tổn hại nghiêm trọng đến sự phát triển của tổ chức. Nếu không kiểm soát, sự cạnh tranh không lành mạnh này có thể làm hỏng uy tín của cá nhân và tổ chức, ảnh hưởng đến cả môi trường làm việc lẫn các cơ hội nghề nghiệp trong tương lai.
• Ảnh hưởng của sự tranh giành đến cộng đồng, xã hội: Khi mức độ tranh giành trở nên quá mức, nó có thể dẫn đến xung đột, bất ổn trong xã hội. Sự cạnh tranh không chỉ dừng lại trong phạm vi cá nhân hay tổ chức mà còn có thể lan rộng ra cộng đồng, gây rạn nứt trong các mối quan hệ xã hội. Các xung đột này sẽ làm suy yếu tinh thần đoàn kết, hợp tác, là những yếu tố quan trọng giúp duy trì sự ổn định và phát triển trong cộng đồng. Nếu sự tranh giành không được kiểm soát, nó có thể gây ra những tác động tiêu cực lâu dài đến các mối quan hệ xã hội và tiến bộ chung của cả xã hội.

Từ những tác động trên, có thể thấy rằng sự tranh giành, nếu không được kiểm soát, sẽ dẫn đến nhiều hệ lụy tiêu cực không chỉ trong cuộc sống cá nhân mà còn ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội và sự phát triển của cộng đồng. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc điều chỉnh và cân bằng trong các hành vi cạnh tranh, để có thể duy trì một môi trường sống và làm việc lành mạnh.

Biểu hiện của người có sự tranh giành quá mức.

Làm sao để nhận biết một người có tính tranh giành và luôn vơ vét lấy công sức, thành quả của người khác về cho mình? Khi sự tranh giành vượt quá mức, nó có thể gây ra những tác động tiêu cực đến cả cá nhân và môi trường xung quanh. Trong cuộc sống, sự tranh giành quá mức thể hiện qua nhiều hành vi và cảm xúc khác nhau, từ sự so sánh, ganh tỵ đến những hành động không lành mạnh nhằm chiếm đoạt thành quả của người khác. Dưới đây là một số biểu hiện dễ nhận biết của những người có tính tranh giành quá mức.

• Biểu hiện trong suy nghĩ và thái độ: Người có tính tranh giành thường so sánh bản thân với người khác, luôn ganh tỵ với thành công của người xung quanh. Họ dễ dàng coi thường những người yếu thế hơn mình, đồng thời tìm cách hạ bệ người khác để nâng cao giá trị của bản thân. Thái độ này thường dẫn đến sự thiếu tôn trọng đối với người khác và tạo ra môi trường độc hại trong các mối quan hệ.
• Biểu hiện trong lời nói và hành động: Những người có tính tranh giành sẽ thường xuyên khoe khoang về những thành tích, phóng đại những gì mình đạt được. Họ có xu hướng nói xấu, chỉ trích người khác, hoặc thậm chí sử dụng thủ đoạn để đạt được mục đích cá nhân. Hành động này không chỉ làm mất đi sự tin tưởng của những người xung quanh mà còn phá vỡ sự đoàn kết trong tập thể.
• Biểu hiện trong cảm xúc và tinh thần: Người có tính tranh giành quá mức thường cảm thấy căng thẳng, lo âu, và mất ngủ khi nhìn thấy người khác thành công hơn mình. Họ cảm thấy bất an, thiếu tự tin và luôn có cảm giác lo lắng về khả năng bị vượt qua. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe tinh thần và khả năng duy trì những mối quan hệ xã hội lành mạnh.
• Biểu hiện trong công việc, sự nghiệp: Trong môi trường công sở, người có tính tranh giành thường tìm cách chiếm đoạt công sức của người khác, không hợp tác và sẵn sàng tham gia vào những cuộc cạnh tranh không lành mạnh để thăng tiến. Họ coi sự thành công cá nhân là ưu tiên hàng đầu, bất chấp việc làm tổn hại đến tập thể hoặc đồng nghiệp.
• Biểu hiện trong khó khăn nghịch cảnh: Khi đối diện với khó khăn hoặc sai sót, người có tính tranh giành thường đổ lỗi cho người khác, không chịu trách nhiệm về hành động của mình. Họ tìm cách trốn tránh trách nhiệm và không thể hiện sự cầu tiến hay khả năng tự cải thiện.
• Biểu hiện trong đời sống và phát triển: Những người này tập trung vào những giá trị vật chất, danh vọng và địa vị xã hội, thay vì chú trọng vào sự phát triển đạo đức hay nhân văn. Họ thường coi trọng cái tôi cá nhân và sự nổi bật bên ngoài hơn là sự hoàn thiện bản thân từ bên trong.

Nhìn chung, biểu hiện của người có tính tranh giành quá mức rõ ràng thể hiện qua nhiều khía cạnh của cuộc sống, từ suy nghĩ, hành động đến cảm xúc và công việc. Những hành vi này không chỉ gây ảnh hưởng đến bản thân mà còn làm tổn hại đến những người xung quanh. Vì vậy, việc nhận thức và điều chỉnh tính tranh giành là vô cùng quan trọng, để tránh tạo ra một môi trường sống và làm việc độc hại, đồng thời duy trì sự cân bằng và phát triển bền vững trong cuộc sống.

Cách rèn luyện để sửa tính tranh giành.

Làm thế nào để chúng ta có thể rèn luyện và chuyển hóa tâm lý tranh giành, từ đó có sự hợp tác, chia sẻ và trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình? Trong cuộc sống, sự tranh giành thường xuất phát từ những áp lực cạnh tranh và mong muốn vượt trội. Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát, nó có thể gây ra nhiều hậu quả tiêu cực. Vì thế, việc rèn luyện để chuyển hóa tâm lý tranh giành thành thái độ tích cực và hợp tác là vô cùng quan trọng. Dưới đây là các phương pháp hiệu quả giúp chúng ta thay đổi tư duy và hành động.

• Thấu hiểu chính bản thân mình: Một trong những bước đầu tiên để sửa đổi tính tranh giành là nhận diện những cảm xúc, suy nghĩ và hành vi tiêu cực của bản thân. Hãy tự hỏi tại sao bạn cảm thấy ganh ghét, đố kỵ hoặc luôn muốn hơn thua. Tìm hiểu nguyên nhân gốc rễ sẽ giúp bạn ý thức rõ hơn về những tác động tiêu cực của tâm lý này đối với cuộc sống và các mối quan hệ.
• Thay đổi góc nhìn, tư duy mới: Học cách nhìn nhận sự thành công của người khác một cách tích cực, thay vì so sánh hoặc ganh tị. Hãy xem những thành công ấy như nguồn cảm hứng để bạn cố gắng phát triển, thay vì cảm thấy mình bị thua thiệt. Tư duy tích cực sẽ giúp bạn giải phóng khỏi cảm giác áp lực và tạo ra động lực mạnh mẽ hơn.
• Học cách chấp nhận thực tại: Chấp nhận rằng mỗi người đều có những ưu điểm và khuyết điểm riêng, không ai hoàn hảo. Việc so sánh bản thân với người khác không mang lại lợi ích mà chỉ làm tăng thêm sự căng thẳng. Tập trung vào những gì bạn có thể cải thiện thay vì bận tâm đến những điều nằm ngoài tầm kiểm soát.
• Biết ơn và trân trọng thứ mình có: Lòng biết ơn là cách tốt nhất để giảm bớt cảm giác tranh giành. Hãy liệt kê những điều bạn cảm thấy hài lòng, từ đó học cách trân trọng những giá trị hiện có. Điều này không chỉ mang lại cảm giác an yên mà còn giúp bạn tập trung hơn vào việc phát triển bản thân thay vì chạy theo những thứ không cần thiết.
• Viết, trình bày cụ thể trên giấy: Viết ra suy nghĩ và cảm xúc liên quan đến sự tranh giành là cách để nhìn nhận vấn đề một cách khách quan hơn. Khi viết, bạn sẽ dễ dàng phân tích những suy nghĩ của mình và tìm ra giải pháp thích hợp để cải thiện.
• Chia sẻ khó khăn với người thân: Đôi khi, việc giữ kín những áp lực sẽ khiến cho bạn thêm mệt mỏi. Hãy tìm đến những người thân yêu để chia sẻ những suy nghĩ và cảm xúc của bạn. Sự động viên, an ủi từ gia đình hoặc bạn bè sẽ giúp bạn cảm thấy nhẹ nhõm hơn, đồng thời tạo động lực để thay đổi.
• Xây dựng lối sống lành mạnh: Lối sống lành mạnh không chỉ cải thiện sức khỏe thể chất mà còn tác động tích cực đến tinh thần. Dành thời gian rèn luyện thể thao, ăn uống khoa học và ngủ đủ giấc sẽ giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn, từ đó kiểm soát cảm xúc và hành vi của mình tốt hơn.
• Tìm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Nếu cảm thấy khó khăn trong việc tự thay đổi, bạn có thể tìm đến sự hỗ trợ của các chuyên gia tâm lý. Họ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về tâm lý tranh giành và đưa ra những giải pháp phù hợp để bạn vượt qua.

Tóm lại, sự tranh giành là một phần tự nhiên của con người, nhưng không có nghĩa chúng ta không thể kiểm soát. Thông qua việc thấu hiểu bản thân, thay đổi góc nhìn và xây dựng lối sống tích cực, mỗi người đều có thể chuyển hóa tính tranh giành thành nguồn động lực để phát triển và hợp tác. Điều quan trọng là luôn kiên trì và nỗ lực để trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình.

Kết luận.

Thông qua sự tìm hiểu tranh giành là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng tranh giành phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống, mà Sunflower Academy đã trình bày ở trên. Hy vọng bạn đã nhận ra rằng sự tranh giành không chỉ đơn thuần là một hành vi bên ngoài mà còn phản ánh những xung đột nội tâm và những nhu cầu chưa được thỏa mãn. Việc chuyển hóa tâm lý tranh giành đòi hỏi sự tự nhận thức, lòng trắc ẩn và sự sẵn lòng thay đổi. Bằng cách nuôi dưỡng tinh thần hợp tác, chia sẻ và tôn trọng lẫn nhau, chúng ta có thể xây dựng những mối quan hệ lành mạnh và một cuộc sống ý nghĩa hơn. Hãy nhớ rằng, giá trị thực sự không nằm ở việc chiếm đoạt mà nằm ở sự cho đi và kết nối.