Xem thường là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn để loại bỏ tư duy xem thường

Trong cuộc sống hàng ngày, chúng ta không khó để bắt gặp những biểu hiện của sự xem thường, khi một cá nhân cho rằng mình vượt trội hơn người khác. Từ những bình luận tiêu cực trên mạng xã hội, những lời chê bai trong môi trường làm việc, cho đến những hành động phân biệt đối xử, tất cả đều là những minh chứng rõ ràng cho sự tồn tại của thái độ này. Qua bài viết sau đây, chúng ta hãy cùng Sunflower Academy tìm hiểu xem thường là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng xem thường phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống và những cách rèn luyện để sửa chữa thái độ này trong bản thân.

Xem thường là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn để loại bỏ tư duy xem thường.

Định nghĩa về sự xem thường.

Tìm hiểu khái niệm về sự xem thường nghĩa là gì? Sự xem thường (Scorn) là một thái độ tiêu cực, thể hiện sự thiếu tôn trọng và coi nhẹ giá trị của người khác. Người có thái độ này thường cho rằng mình vượt trội hơn người khác ở một phương diện nào đó như kiến thức, trí tuệ, địa vị, quyền lực, tài năng, ngoại hình, hay dòng tộc. Họ thể hiện sự khinh miệt, chê bai hoặc coi thường những người mà họ cho là “kém cỏi” hơn mình. Sự xem thường có thể xuất hiện qua lời nói, hành động, hay thậm chí là ánh mắt, cử chỉ, và nó gây ra những tổn thương sâu sắc đối với người bị đối xử theo cách này. Những người bị xem thường có thể cảm thấy tự ti, mất tự tin, dẫn đến trầm cảm và những vấn đề tâm lý nghiêm trọng.

Sự xem thường thường bị nhầm lẫn với các khái niệm như thờ ơ hay khinh bỉ. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa chúng là rõ ràng. Thờ ơ là trạng thái không quan tâm, không có cảm xúc đối với người khác, trong khi khinh bỉ là sự ghét bỏ hoặc coi thường mạnh mẽ với người khác. Sự xem thường nhẹ nhàng hơn và không đi kèm với cảm xúc tiêu cực mạnh mẽ như khinh bỉ. Trái ngược với sự xem thường là sự tôn trọng, khi chúng ta công nhận và đánh giá cao giá trị của mỗi cá nhân, bất kể sự khác biệt nào. Những người có thái độ tôn trọng luôn nhận thức được rằng mỗi người đều có giá trị riêng, và sự tôn trọng này giúp xây dựng các mối quan hệ bền vững và tích cực trong xã hội.

Để hiểu rõ hơn về xem thường, chúng ta cần phân biệt nó với các khái niệm “tôn trọng”, “thấu cảm”, “công bằng”, “biết ơn”. Sự hiểu biết chính xác về các khái niệm này không chỉ giúp làm rõ bản chất của sự xem thường mà còn giúp phát triển những giá trị xã hội tích cực. Cụ thể như sau:

• Tôn trọng (Respect): Tôn trọng là sự đánh giá cao giá trị và phẩm giá của người khác, thể hiện qua hành động và lời nói. Nó tạo dựng một nền tảng vững chắc cho các mối quan hệ lành mạnh, khác biệt hoàn toàn với sự xem thường, khi mà sự coi thường không chỉ thiếu tôn trọng mà còn thể hiện thái độ phủ nhận giá trị của người khác.
• Đồng cảm (Empathy): Đồng cảm là khả năng hiểu và chia sẻ cảm xúc của người khác. Đó là sự thấu cảm và đặt mình vào vị trí của người khác để cảm nhận những khó khăn, niềm vui hoặc nỗi buồn của họ. Trong khi sự xem thường thiếu vắng cảm xúc và sự thấu hiểu, thậm chí có thể đánh giá sai lệch cảm xúc của người khác, dẫn đến những hành động không công bằng.
• Công bằng (Justice): Công bằng là việc đối xử bình đẳng với tất cả mọi người, không thiên vị hay phân biệt. Đó là yếu tố nền tảng trong một xã hội văn minh, nơi mọi người được trao cơ hội ngang nhau. Trái lại, sự xem thường có thể tạo ra sự phân biệt và đối xử thiếu công bằng, khi một cá nhân hay nhóm người bị đánh giá thấp hoặc bị đối xử không công bằng vì sự thiếu tôn trọng.
• Biết ơn (Gratitude): Biết ơn là sự ghi nhận và trân trọng những gì mà người khác mang lại. Nó không chỉ giúp cải thiện mối quan hệ mà còn thúc đẩy sự phát triển cá nhân. Trong khi đó, sự xem thường hoàn toàn không có sự ghi nhận hay cảm ơn đối với những đóng góp của người khác. Đây là một biểu hiện rõ ràng của sự thiếu tôn trọng và vô ơn.

Một ví dụ điển hình về sự khác biệt giữa tôn trọng và sự xem thường có thể thấy qua hành xử của một người quản lý. Một người quản lý biết tôn trọng luôn lắng nghe ý kiến của nhân viên, đối xử công bằng và ghi nhận đóng góp của họ, đồng thời sẵn sàng giúp đỡ khi nhân viên gặp khó khăn, thể hiện sự thấu cảm. Ngược lại, một người quản lý khác lại thường xuyên chỉ trích, chê bai và xem thường những nhân viên có năng lực kém hơn, thể hiện sự thiếu tôn trọng và vô ơn.

Như vậy, xem thường là một thái độ tiêu cực, xuất phát từ việc đánh giá thấp người khác và đề cao bản thân. Sự xem thường khác với các khái niệm như tôn trọng, đồng cảm, công bằng và biết ơn. Nhận thức rõ sự khác biệt này sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về bản chất của sự xem thường, từ đó điều chỉnh hành vi và xây dựng các mối quan hệ lành mạnh, tích cực hơn. Tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về các hình thức của sự xem thường trong đời sống.

Phân loại các hình thức của sự xem thường trong đời sống.

Sự xem thường, coi nhẹ giá trị của người khác được thể hiện qua những khía cạnh nào trong đời sống của con người? Sự xem thường tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau trong cuộc sống hàng ngày, từ lời nói, hành động đến cả suy nghĩ và thái độ. Việc nhận biết các dạng thức của sự xem thường sẽ giúp chúng ta có cái nhìn rõ ràng hơn về vấn đề này, từ đó điều chỉnh hành vi của bản thân và xây dựng các mối quan hệ xã hội lành mạnh.

• Xem thường kiến thức và trí tuệ: Những người có thái độ này thường cho rằng trí tuệ và kiến thức của họ vượt trội hơn người khác. Họ đánh giá thấp các quan điểm, ý kiến khác biệt và không coi trọng sự đa dạng trong suy nghĩ. Họ thường bác bỏ, phản đối mà không lắng nghe hoặc tôn trọng ý kiến đối phương, dẫn đến sự ngừng phát triển và kìm hãm giao tiếp xã hội.
• Xem thường địa vị và quyền lực: Sự xem thường này thể hiện qua việc đánh giá thấp những người có địa vị thấp hơn mình, từ đó thể hiện thái độ kiêu ngạo, ra lệnh hoặc thiếu tôn trọng đối với họ. Hành động này không chỉ làm tổn thương cá nhân mà còn tạo ra môi trường làm việc hoặc sinh hoạt bất bình đẳng, phân biệt giai cấp. Những người mang thái độ này dễ dàng làm mất đi tính đoàn kết và tinh thần hợp tác trong xã hội.
• Xem thường tài năng và năng lực: Đây là hình thức xem thường phổ biến trong các môi trường cạnh tranh, nơi người ta không công nhận tài năng và năng lực của người khác. Họ có thể ghen tị, đố kỵ hoặc cố tình hạ thấp thành tích của người khác để khẳng định sự vượt trội của bản thân. Hành động này tạo ra một không khí cạnh tranh không lành mạnh, dẫn đến sự thiếu động lực và lòng tin trong các mối quan hệ công việc.
• Xem thường ngoại hình và vật chất: Những người có xu hướng đánh giá con người qua ngoại hình hoặc tài sản có thể thường xuyên thể hiện sự khinh miệt đối với những người không đáp ứng được tiêu chuẩn sắc đẹp hay sự giàu có. Họ dễ dàng chê bai hoặc phân biệt đối xử với những người có hoàn cảnh khó khăn hơn mình. Hình thức xem thường này tạo ra sự phân biệt và bất công trong xã hội, khiến những người bị coi thường cảm thấy tự ti và bị loại trừ khỏi các cơ hội bình đẳng.
• Xem thường dòng tộc và xuất thân: Sự xem thường này thể hiện qua việc đánh giá người khác dựa trên xuất thân gia đình hoặc dòng tộc. Những người này thường thể hiện thái độ phân biệt đối xử, ưu ái những người có xuất thân “cao quý” hơn, trong khi coi thường những người có hoàn cảnh khó khăn hơn mình. Hình thức xem thường này không chỉ làm tổn thương cảm xúc cá nhân mà còn cản trở sự phát triển xã hội, tạo ra sự phân hóa không cần thiết.

Có thể nói rằng, xem thường người khác là một thái độ tiêu cực, xuất phát từ sự thiếu hiểu biết, lòng tự ti hoặc mong muốn khẳng định bản thân một cách sai lầm. Nhận thức được các dạng thức của sự xem thường sẽ giúp chúng ta điều chỉnh hành vi và xây dựng các mối quan hệ lành mạnh, tích cực hơn. Vậy sự xem thường gây ra những tác động gì?

Tác động của sự xem thường trong cuộc sống.

Sự xem thường, thiếu tôn trọng người khác gây ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của chúng ta? Sự xem thường không chỉ đơn thuần là một thái độ tiêu cực mà nó còn gây ra những tác động tiêu cực đến nhiều khía cạnh trong cuộc sống của mỗi người, từ sự phát triển cá nhân, các mối quan hệ xã hội đến công việc và sự nghiệp.

• Ảnh hưởng của sự xem thường đối với phát triển cá nhân: Sự xem thường có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến lòng tự trọng của một cá nhân. Khi bị xem thường, người ta dễ cảm thấy tự ti, mất đi niềm tin vào bản thân và trở nên dè dặt trong việc thể hiện khả năng của mình. Điều này dẫn đến sự kìm hãm sự phát triển, bởi một khi mất đi sự tự tin, họ khó có thể dám thử thách bản thân và học hỏi từ những sai lầm. Đối với người thực hiện hành vi xem thường, điều này cũng không mang lại lợi ích nào, vì họ sẽ không nhận ra được khuyết điểm của mình, đồng thời thiếu đi cơ hội học hỏi và phát triển từ những người xung quanh.
• Ảnh hưởng của sự xem thường đối với mối quan hệ xã hội: Sự xem thường là một trong những nguyên nhân chính gây ra rạn nứt trong các mối quan hệ. Khi bị xem thường, con người dễ cảm thấy bị tổn thương và xa cách, khiến họ ngại giao tiếp, thu mình lại và trở nên khó hòa nhập với cộng đồng. Thái độ này gây ra sự thiếu lòng tin và sự cố gắng duy trì mối quan hệ cũng trở nên khó khăn. Những người có xu hướng xem thường người khác thường không thể xây dựng được các mối quan hệ bền vững, do thiếu đi sự đồng cảm và tôn trọng lẫn nhau.
• Ảnh hưởng của sự xem thường đối với công việc, sự nghiệp: Trong môi trường làm việc, sự xem thường có thể tạo ra một bầu không khí căng thẳng và thiếu sự hợp tác. Khi đồng nghiệp bị xem thường, sự trao đổi ý tưởng, học hỏi và phát triển sẽ gặp nhiều khó khăn. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hiệu quả công việc mà còn cản trở sự phát triển nghề nghiệp của cả tập thể. Những cá nhân có thái độ xem thường cũng sẽ gặp khó khăn trong việc duy trì sự nghiệp lâu dài, bởi họ thiếu sự tôn trọng và giao tiếp hiệu quả với đồng nghiệp, cấp trên và cộng sự.
• Ảnh hưởng của sự xem thường đối với cộng đồng, xã hội: Khi sự xem thường trở thành một vấn đề phổ biến trong xã hội, nó có thể dẫn đến sự phân hóa, bất bình đẳng và xung đột. Những người bị xem thường thường sẽ cảm thấy bị cô lập và thiếu cơ hội trong cuộc sống, dẫn đến sự bất mãn và căng thẳng xã hội. Nếu không được nhận thức và giải quyết kịp thời, sự phân biệt và kỳ thị này có thể phá vỡ các giá trị nhân văn trong xã hội và cản trở sự phát triển bền vững của cộng đồng. Tình trạng này làm suy yếu các mối liên kết xã hội và gây ra sự chia rẽ giữa các nhóm người khác nhau.

Từ những thông tin trên cho thấy, xem thường có những tác động tiêu cực đến nhiều khía cạnh của cuộc sống. Nhận thức được điều này sẽ giúp chúng ta điều chỉnh hành vi, thái độ, tránh xa những suy nghĩ và hành vi xem thường, góp phần xây dựng một môi trường sống tích cực và lành mạnh hơn. Để hiểu rõ hơn, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về những biểu hiện của người có tính xem thường.

Biểu hiện của người có sự xem thường, khinh khi.

Làm sao để nhận biết một người có tính xem thường và coi nhẹ giá trị của người khác? Việc nhận biết những biểu hiện của người có tính xem thường, khinh khi người khác là điều cần thiết để chúng ta có thể điều chỉnh hành vi của bản thân, đồng thời xây dựng các mối quan hệ lành mạnh, tích cực hơn.

• Biểu hiện trong suy nghĩ và thái độ: Người có sự xem thường thường sở hữu cái tôi lớn, luôn tự cho mình là trung tâm và đánh giá thấp người khác. Họ có xu hướng đánh giá những người xung quanh theo tiêu chí cá nhân, coi thường những ai họ cho là “kém cỏi” hơn mình. Những người này thường giữ trong lòng những định kiến, những suy nghĩ tiêu cực và không dễ dàng thay đổi quan điểm về những người mà họ xem là “thấp kém” hơn mình. Thái độ này dễ dẫn đến sự bất hòa và tạo ra rào cản trong giao tiếp, làm hạn chế khả năng phát triển các mối quan hệ lành mạnh.
• Biểu hiện trong lời nói và hành động: Khi xem thường, lời nói của người đó thường mang tính miệt thị, chê bai hoặc thiếu tôn trọng người khác. Họ có thể thể hiện sự không quan tâm bằng cách ngắt lời, không lắng nghe ý kiến của người khác, hoặc thậm chí là phớt lờ những quan điểm trái chiều. Những hành động này không chỉ thể hiện sự thiếu tôn trọng mà còn tạo ra một không gian giao tiếp thiếu sự chân thành. Người xem thường không chỉ thể hiện thái độ qua lời nói mà còn thể hiện qua cách cư xử hàng ngày, làm tổn thương những người xung quanh một cách vô tình hoặc cố ý.
• Biểu hiện trong cảm xúc và tinh thần: Sự xem thường không chỉ bộc lộ qua hành động mà còn thể hiện rõ trong cảm xúc và tinh thần của người đó. Họ có thể tỏ ra thờ ơ, lãnh đạm hoặc thậm chí là khinh bỉ đối với những người mà họ không coi trọng. Khi phải tiếp xúc với những người mà họ đánh giá là “thấp kém”, họ dễ dàng tỏ ra khó chịu hoặc bực tức, đặc biệt trong những tình huống phải làm việc chung. Sự khinh bỉ và cảm giác ưu việt khiến họ dễ dàng đánh mất khả năng đồng cảm, làm tổn thương người khác mà không hề nhận thức được.
• Biểu hiện trong công việc, sự nghiệp: Trong môi trường công việc, người có sự xem thường thường không hợp tác với đồng nghiệp, họ không sẵn sàng chia sẻ kiến thức hay hỗ trợ người khác khi cần thiết. Thái độ này có thể dẫn đến một không khí làm việc căng thẳng, thiếu sự gắn kết giữa các thành viên trong nhóm. Thậm chí, trong một số trường hợp, người xem thường có thể tìm cách cản trở sự thăng tiến của đồng nghiệp mà họ cho là “kém cỏi” hơn mình, tạo ra môi trường làm việc độc hại và thiếu sự công bằng.
• Biểu hiện trong đời sống và phát triển: Ngoài công việc, sự xem thường cũng thể hiện rõ trong đời sống cá nhân và phát triển của người đó. Họ thường khó khăn trong việc xây dựng các mối quan hệ thân thiết, bền vững, bởi lẽ tính cách khinh thường khiến họ dễ xa lánh, cô lập bản thân. Việc thiếu khả năng hòa nhập vào cộng đồng sẽ khiến họ gặp khó khăn trong việc phát triển các kỹ năng giao tiếp và hợp tác xã hội. Những mối quan hệ cá nhân trở nên hời hợt, và người xem thường không thể duy trì các kết nối xã hội tích cực, vì họ không thể nhìn nhận và tôn trọng sự khác biệt của người khác.

Nhìn chung, người xem thường người khác thường có những biểu hiện tiêu cực trong cả suy nghĩ, lời nói và hành động. Nhận biết những biểu hiện này sẽ giúp chúng ta tránh xa những người có thái độ xem thường và xây dựng các mối quan hệ lành mạnh, tích cực hơn. Vậy làm thế nào để thay đổi và loại bỏ sự xem thường?

Cách rèn luyện để sửa tính xem thường.

Làm thế nào để chúng ta có thể rèn luyện, thay đổi thái độ xem thường, từ đó có sự khiêm tốn, tích cực và trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình? Loại bỏ tính xem thường là một quá trình đòi hỏi sự nỗ lực và kiên trì rèn luyện bản thân. Bằng cách thay đổi tư duy và hành vi, chúng ta có thể khắc phục sự xem thường, hướng đến sự khiêm tốn và xây dựng các mối quan hệ tích cực hơn.

• Thấu hiểu chính bản thân mình: Việc nhận thức rõ bản thân là bước đầu tiên và quan trọng trong quá trình thay đổi thái độ xem thường. Để cải thiện điều này, chúng ta cần phải hiểu rõ điểm mạnh và điểm yếu của mình. Điều này giúp tránh được việc ảo tưởng về khả năng của bản thân, đồng thời tạo ra sự cầu thị, sẵn sàng học hỏi và tiếp thu những ý tưởng mới. Một khi chúng ta biết rõ mình đang ở đâu, sẽ dễ dàng chấp nhận sự tồn tại của những khuyết điểm và tìm cách khắc phục chúng.
• Học cách lắng nghe người khác: Lắng nghe không chỉ là hành động tiếp nhận thông tin, mà còn là cách thể hiện sự tôn trọng đối với người khác. Để loại bỏ sự xem thường, chúng ta cần tập trung vào việc lắng nghe và hiểu quan điểm của người khác, ngay cả khi những quan điểm đó không đồng ý với mình. Việc này không chỉ giúp chúng ta học hỏi thêm nhiều điều mới mà còn giúp chúng ta giảm bớt sự phán xét và mở rộng tầm nhìn về thế giới xung quanh.
• Phát triển sự đồng cảm, thấu hiểu: Sự đồng cảm là khả năng đặt mình vào vị trí của người khác để hiểu và cảm nhận những cảm xúc, suy nghĩ của họ. Đây là một trong những cách hiệu quả để giảm bớt sự xem thường. Khi có sự đồng cảm, chúng ta sẽ dễ dàng nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, thay vì chỉ dựa vào quan điểm cá nhân. Điều này không chỉ giúp tạo ra sự kết nối sâu sắc hơn trong các mối quan hệ mà còn giúp xây dựng sự hòa hợp trong môi trường làm việc và xã hội.
• Rèn luyện sự khiêm tốn mọi lức: Khiêm tốn không có nghĩa là tự ti, mà là biết nhận thức về giá trị thật của mình, không tự cao tự đại và luôn sẵn sàng học hỏi từ người khác. Sự khiêm tốn giúp chúng ta không đánh giá thấp những đóng góp của người khác, đồng thời xây dựng mối quan hệ tốt đẹp và mạnh mẽ hơn. Đây là một yếu tố quan trọng trong việc loại bỏ sự xem thường và xây dựng thái độ tích cực trong cuộc sống.
• Tập trung phát triển bản thân: Thay vì so sánh mình với người khác, chúng ta cần tập trung vào việc hoàn thiện bản thân. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu sự xem thường mà còn giúp chúng ta phát triển và đạt được những mục tiêu cá nhân. Việc trau dồi kiến thức và kỹ năng sẽ mang lại sự tự tin và khả năng đối mặt với thử thách một cách tích cực, đồng thời tránh được việc so sánh hay phán xét người khác.
• Viết, trình bày cụ thể trên giấy: Việc ghi chép lại suy nghĩ và hành động của mình là một cách hiệu quả để nhận ra những biểu hiện của sự xem thường. Bằng cách tự đánh giá và phân tích bản thân, chúng ta có thể nhận diện rõ ràng hơn những hành vi, thái độ cần thay đổi. Đây là một phương pháp hữu ích để tự điều chỉnh và duy trì thái độ khiêm tốn, tích cực.
• Tìm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Nếu gặp khó khăn trong việc thay đổi thái độ xem thường, việc tìm sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý hoặc người thân, bạn bè là rất cần thiết. Họ có thể cung cấp những góc nhìn mới, giúp bạn nhận ra những khía cạnh cần cải thiện và hỗ trợ bạn trong quá trình thay đổi.

Tóm lại, xem thường là một thái độ tiêu cực cần được nhận diện và khắc phục. Bằng cách rèn luyện sự khiêm tốn, phát triển sự đồng cảm và tập trung vào sự phát triển bản thân, chúng ta có thể loại bỏ tính xem thường, xây dựng các mối quan hệ tích cực và trở thành phiên bản tốt đẹp hơn của chính mình.

Kết luận.

Thông qua sự tìm hiểu xem thường là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng xem thường phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống, mà Sunflower Academy đã trình bày ở trên. Hy vọng bạn đã nhận ra rằng sự xem thường là một rào cản lớn đối với sự phát triển cá nhân và xã hội. Để xây dựng một cộng đồng hòa hợp, việc đầu tiên là loại bỏ sự phân biệt, thay vào đó là lòng tôn trọng và đồng cảm. Chúng ta có thể bắt đầu từ chính bản thân, học cách lắng nghe, tôn trọng quan điểm khác biệt và bảo vệ sự công bằng. Mỗi cá nhân xứng đáng được tôn trọng và đối xử bình đẳng, vì thế hãy cùng nhau chung tay xóa bỏ thái độ xem thường, để tạo ra một xã hội văn minh và thịnh vượng.