Bảo thủ là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn để sửa tính bảo thủ

Bạn đã bao giờ cảm thấy khó chịu khi ai đó cố gắng thay đổi ý kiến của mình, dù cho đó là một ý kiến mới mẻ và hợp lý hơn? Hay bạn từng băn khoăn tại sao mình lại luôn muốn giữ những thói quen cũ, dù chúng đã không còn phù hợp với hoàn cảnh hiện tại? Nếu vậy, rất có thể bạn đang bị ảnh hưởng bởi tư duy bảo thủ. Vậy bảo thủ là gì, và nó có những tác động như thế nào đến cuộc sống của chúng ta? Qua bài viết sau đây, chúng ta hãy cùng Sunflower Academy tìm hiểu bảo thủ là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng bảo thủ phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống và những cách rèn luyện, tu sửa bản thân để giảm bớt sự bảo thủ.

Bảo thủ là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn để sửa tính bảo thủ.

Định nghĩa về sự bảo thủ.

Tìm hiểu khái niệm về sự bảo thủ nghĩa là gì? Bảo thủ (Conservatism) là một đặc điểm tính cách thể hiện xu hướng giữ vững các giá trị, quan niệm, và cách thức truyền thống, đồng thời thận trọng, e ngại hoặc miễn cưỡng trước những thay đổi, cải cách. Người bảo thủ thường ưu tiên bảo vệ sự ổn định và những điều quen thuộc, bởi họ tin rằng những giá trị này đã được kiểm chứng qua thời gian và có thể cảm thấy không thoải mái hoặc lo lắng trước những điều mới mẻ.

Trong công việc, sự bảo thủ có thể cản trở sự đổi mới, sáng tạo, từ đó hạn chế cơ hội phát triển và thăng tiến. Trong các mối quan hệ, người bảo thủ thường khó thích nghi với những thay đổi, dẫn đến khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ. Về lâu dài, tính bảo thủ có thể khiến cá nhân khó tiếp thu những kiến thức mới và cái nhìn mới, từ đó dẫn đến sự trì trệ và tụt hậu so với sự phát triển của xã hội.

Mặc dù có những điểm tương đồng, nhưng bảo thủ và cố chấp là hai khái niệm khác nhau. Bảo thủ là sự không muốn thay đổi, trong khi cố chấp là sự cứng đầu, bảo thủ quan điểm của mình dù có bằng chứng cho thấy mình sai. Nói cách khác, người bảo thủ có thể thay đổi quan điểm khi có đủ lý lẽ thuyết phục, trong khi người cố chấp thì không. Phẩm chất trái ngược với bảo thủ là sự cởi mở, sẵn sàng tiếp thu cái mới và thay đổi.

Để hiểu rõ hơn về bảo thủ, chúng ta cần phân biệt nó với các khái niệm “niềm tin”, “ý chí”, “nghị lực”, “khát khao”. Cụ thể như sau:

• Niềm tin (Belief): Là sự tin tưởng vào một điều gì đó, có thể là giá trị, tôn giáo, hoặc ý thức hệ. Niềm tin có thể là động lực giúp người bảo thủ giữ vững quan điểm, tuy nhiên, niềm tin không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với bảo thủ. Người bảo thủ có thể giữ niềm tin nhưng vẫn thay đổi quan điểm khi cần thiết.
• Ý chí (Willpower): Là khả năng mạnh mẽ để đạt được mục tiêu. Người bảo thủ thường có ý chí kiên định trong việc bảo vệ giá trị truyền thống, tuy nhiên, khi có lý do thuyết phục, họ vẫn có thể thay đổi theo nhu cầu mới.
• Nghị lực (Resilience): Là sức mạnh tinh thần để vượt qua khó khăn và đạt được mục tiêu. Người bảo thủ có thể kiên định với quan điểm của mình nhờ nghị lực, nhưng nghị lực cũng có thể giúp cho họ thay đổi khi đối diện với thách thức không thể tránh khỏi.
• Khát khao (Desire): Là mong muốn mạnh mẽ để cải thiện điều kiện sống hoặc đạt được mục tiêu. Khát khao có thể thúc đẩy sự thay đổi và phát triển, trái ngược với bảo thủ, thường hướng đến sự ổn định và duy trì những giá trị đã có.

Ví dụ, một người nông dân luôn tin vào phương pháp canh tác truyền thống của gia đình (niềm tin). Họ có khát khao cải thiện năng suất cây trồng (khát khao) và có ý chí kiên cường để vượt qua khó khăn trong sản xuất nông nghiệp (ý chí, nghị lực). Tuy nhiên, người nông dân này lại bảo thủ, không muốn áp dụng những kỹ thuật canh tác mới, như ứng dụng khoa học công nghệ, dù có thể mang lại hiệu quả cao hơn.

Như vậy, bảo thủ là một dạng tâm lý phổ biến, có thể có lợi khi giúp duy trì sự ổn định và bản sắc, nhưng cũng có thể trở thành rào cản nếu quá cứng nhắc. Điều quan trọng là nhận thức được sự tồn tại của nó trong mỗi chúng ta và điều chỉnh để đạt được sự cân bằng giữa việc giữ gìn giá trị truyền thống và sự thích ứng với sự thay đổi. Tiếp theo, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu sâu hơn về các khía cạnh khác nhau của sự bảo thủ trong đời sống con người.

Phân loại các hình thức của sự bảo thủ trong đời sống.

Sự bảo thủ được thể hiện qua những khía cạnh nào trong đời sống của con người? Sự bảo thủ không chỉ đơn thuần là một tính cách, mà nó còn len lỏi vào nhiều ngóc ngách trong cuộc sống của chúng ta. Từ cách chúng ta tư duy, tiếp nhận kiến thức, cho đến cách ứng xử trong các mối quan hệ xã hội, sự bảo thủ đều có thể để lại những dấu ấn nhất định. Việc nhận diện các hình thức biểu hiện của sự bảo thủ sẽ giúp chúng ta có cái nhìn toàn diện hơn về vấn đề này, từ đó hiểu rõ hơn về bản thân và những người xung quanh.

• Bảo thủ trong nhận thức, tư duy: Người bảo thủ thường có xu hướng duy trì niềm tin vào những kiến thức và quan điểm mà mình đã tiếp nhận từ trước, đặc biệt là những tư tưởng, lý thuyết đã được chứng minh qua thời gian. Họ ít khi chủ động tìm kiếm thông tin mới hay khám phá các góc nhìn khác biệt. Điều này có thể dẫn đến sự bế tắc trong việc tiếp thu những ý tưởng sáng tạo, hoặc phát triển thêm khả năng tư duy phản biện. Sự bảo thủ trong nhận thức có thể hạn chế khả năng phát triển tư duy sáng tạo, làm giảm hiệu quả trong công việc, học tập và các mối quan hệ.
• Bảo thủ trong kiến thức và công nghệ: Sự bảo thủ trong lĩnh vực kiến thức và công nghệ biểu hiện qua việc từ chối hoặc không nhanh chóng tiếp nhận những tiến bộ mới, các phương pháp và công nghệ hiện đại. Người bảo thủ có thể cảm thấy bất an trước những thay đổi và thường duy trì các phương thức cũ, thậm chí khi những phương pháp đó không còn hiệu quả. Ví dụ, một số người vẫn tiếp tục sử dụng các công cụ truyền thống dù có những công nghệ mới đơn giản và hiệu quả hơn. Sự bảo thủ trong công nghệ có thể gây ra sự tụt hậu trong công việc, cũng như tạo ra sự kìm hãm trong đổi mới sáng tạo.
• Bảo thủ trong tôn giáo và chính trị: Trong lĩnh vực tôn giáo và chính trị, sự bảo thủ thường liên quan đến việc duy trì các quan điểm và giá trị truyền thống, không dễ dàng chấp nhận sự thay đổi hay phát triển. Người bảo thủ có thể phản đối những cải cách tôn giáo hoặc chính trị mới mẻ, cảm thấy lo ngại về sự thay đổi này ảnh hưởng đến các nguyên tắc, niềm tin đã được hình thành từ lâu. Điều này có thể dẫn đến sự phân chia trong xã hội, khi những người bảo thủ không sẵn lòng hòa nhập hoặc đồng thuận với những lý tưởng mới, từ đó gây khó khăn cho sự phát triển của xã hội và các hệ thống chính trị.
• Bảo thủ trong sinh hoạt và lối sống: Những người bảo thủ thường có xu hướng duy trì các thói quen cũ và truyền thống trong cuộc sống hàng ngày, từ việc sử dụng các đồ vật cho đến cách bài trí không gian sống. Họ có thể từ chối thử nghiệm những lối sống mới dù những thay đổi đó có thể mang lại sự tiện lợi và hiệu quả. Ví dụ, một người bảo thủ có thể tránh sử dụng các thiết bị thông minh hay công nghệ mới, hoặc tiếp tục giữ những thói quen ăn uống cũ dù có những phương pháp dinh dưỡng hiện đại hơn. Dù có thể cảm thấy thoải mái với lối sống này, sự bảo thủ trong sinh hoạt có thể gây ra sự lạc hậu, giảm sự linh hoạt và khó thích ứng với những thay đổi trong xã hội.
• Bảo thủ trong quan điểm và ứng xử: Sự bảo thủ trong các mối quan hệ xã hội thể hiện qua việc kháng cự với những quan điểm khác biệt hoặc những cách sống mà người bảo thủ không quen thuộc. Trong các tình huống giao tiếp, người bảo thủ có thể ít mở lòng với những ý kiến trái chiều và có xu hướng áp đặt quan điểm của mình lên người khác. Điều này khiến họ khó thích nghi với môi trường mới hoặc những nền văn hóa khác. Bảo thủ trong ứng xử cũng có thể tạo ra sự xung đột trong các mối quan hệ, vì sự thiếu linh hoạt và cứng nhắc trong tư duy.

Có thể nói rằng, bảo thủ là một nét tính cách phổ biến, có thể có những mặt tích cực khi giúp duy trì những giá trị truyền thống tốt đẹp. Tuy nhiên, khi bảo thủ trở nên quá mức, nó có thể cản trở sự phát triển cá nhân và sự tiến bộ của xã hội. Vậy tính bảo thủ ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của chúng ta? Hãy cùng tìm hiểu trong phần tiếp theo.

Tác động của sự bảo thủ trong cuộc sống.

Tính bảo thủ, cố chấp gây ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống của chúng ta? Trong cuộc sống, sự bảo thủ có thể được ví như con dao hai lưỡi. Một mặt, nó giúp chúng ta gìn giữ những giá trị truyền thống, tạo nên sự ổn định và bản sắc văn hóa. Mặt khác, nếu đi quá giới hạn, sự bảo thủ có thể kìm hãm sự phát triển, khiến cho chúng ta khó thích nghi với những thay đổi của xã hội và bỏ lỡ những cơ hội mới.

• Ảnh hưởng đến sự phát triển cá nhân: Khi chúng ta bảo thủ, sẽ rất khó để thay đổi quan điểm hay chấp nhận những ý tưởng mới mẻ. Điều này có thể gây ra sự trì trệ trong quá trình phát triển cá nhân. Thực tế, khả năng thích nghi và học hỏi các kiến thức, kỹ năng mới là yếu tố then chốt giúp mỗi người duy trì và nâng cao năng lực cạnh tranh. Bảo thủ quá mức có thể hạn chế khả năng sáng tạo và suy nghĩ linh hoạt, làm giảm khả năng tiếp thu cái mới, từ đó cản trở sự phát triển toàn diện của bản thân.
• Ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội: Bảo thủ trong giao tiếp và các mối quan hệ xã hội có thể tạo ra khoảng cách giữa bản thân với những người có quan điểm, lối sống khác biệt. Người quá bảo thủ thường khó chấp nhận sự khác biệt và dễ tạo ra những rào cản vô hình trong giao tiếp. Hệ quả là các mối quan hệ xã hội sẽ trở nên căng thẳng, khó gần gũi, và thiếu sự giao lưu học hỏi. Điều này không chỉ gây ra sự cô lập mà còn làm giảm cơ hội hợp tác và phát triển mạng lưới xã hội, từ đó ảnh hưởng đến các cơ hội trong công việc và cuộc sống.
• Ảnh hưởng đến công việc và sự nghiệp: Trong môi trường công sở ngày nay, khả năng thích ứng với những thay đổi, tiếp thu công nghệ mới, và cải tiến phương pháp làm việc là rất quan trọng. Tuy nhiên, người có xu hướng bảo thủ sẽ gặp khó khăn trong việc chấp nhận những cải tiến này. Họ có thể cảm thấy khó khăn trong việc làm quen với công nghệ mới hoặc thay đổi quy trình công việc. Điều này có thể khiến họ tụt lại phía sau so với những đồng nghiệp khác, làm giảm hiệu quả công việc, đồng thời ảnh hưởng đến khả năng thăng tiến trong sự nghiệp.
• Ảnh hưởng đến cộng đồng và xã hội: Bảo thủ trong phạm vi xã hội có thể dẫn đến sự chậm phát triển của một cộng đồng hoặc xã hội. Khi quá trình đổi mới bị ngưng trệ, xã hội sẽ gặp khó khăn trong việc thích nghi với những biến động của thời đại. Điều này không chỉ làm giảm khả năng cạnh tranh của cộng đồng, mà còn ảnh hưởng đến khả năng sáng tạo và đổi mới trong mọi lĩnh vực. Sự bảo thủ quá mức có thể dẫn đến sự đóng băng trong tư duy, gây ra những hệ quả tiêu cực đến sự tiến bộ và phát triển chung của xã hội.

Từ những thông tin trên cho thấy, bảo thủ, khi trở nên quá mức, có thể gây ra những tác động tiêu cực đến nhiều mặt của cuộc sống. Nhận thức rõ những tác động này sẽ giúp chúng ta có cái nhìn khách quan hơn về bảo thủ, từ đó điều chỉnh bản thân và phát triển tư duy cởi mở hơn. Vậy làm thế nào để nhận biết một người bảo thủ?

Biểu hiện của người có sự bảo thủ quá mức.

Làm sao để nhận biết một người có tính bảo thủ và cố chấp quá lớn? Nhận biết những biểu hiện của sự bảo thủ, đặc biệt là khi nó trở nên quá mức, là điều quan trọng để chúng ta có thể hiểu rõ hơn về bản thân và những người xung quanh. Từ đó, chúng ta có thể điều chỉnh cách ứng xử, giao tiếp sao cho phù hợp, tránh những xung đột và bất đồng không đáng có.

• Biểu hiện trong suy nghĩ và thái độ: Người có tính bảo thủ quá mức thường không dễ dàng tiếp nhận các ý tưởng mới, cũng như các quan điểm trái ngược với những gì họ đã quen thuộc. Họ có xu hướng bài xích những thay đổi, thể hiện sự khó chịu khi phải đối diện với sự khác biệt. Điều này không chỉ thể hiện qua thái độ đối với những quan điểm khác, mà còn thể hiện qua cảm giác căng thẳng và phản ứng mạnh mẽ khi tiếp xúc với những cái mới. Họ thường gắn bó chặt chẽ với những giá trị truyền thống và không mấy linh hoạt trong suy nghĩ. Tính bảo thủ này khiến họ đôi khi mất cơ hội tiếp nhận các phương pháp hiệu quả hơn trong công việc cũng như trong cuộc sống.

• Biểu hiện trong lời nói và hành động: Khi giao tiếp, những người có tính bảo thủ quá mức thường bày tỏ quan điểm một cách thẳng thắn và đôi khi cứng nhắc. Họ có thể sử dụng những câu nói thể hiện sự từ chối hoặc phản đối sự thay đổi, chẳng hạn như: “Ngày xưa làm gì có cái này”, “Cứ làm theo cách cũ là được rồi”, hay “Thay đổi làm gì cho mệt…” Những lời nói này không chỉ đơn giản là sự phản kháng mà còn phản ánh sự khó khăn trong việc chấp nhận cái mới. Hành động của họ cũng có thể thể hiện sự bảo thủ này, khi họ khăng khăng giữ nguyên cách làm cũ dù có thể gặp phải khó khăn hoặc hiệu quả không còn như trước. Trong công việc hoặc các tình huống xã hội, họ có thể từ chối hợp tác với những người có tư tưởng đổi mới, gây khó khăn trong việc làm việc nhóm và sáng tạo.
• Biểu hiện trong cảm xúc và tinh thần: Người bảo thủ quá mức thường cảm thấy không thoải mái và có thể lo lắng, bất an khi đối diện với những thay đổi. Tính bảo thủ này khiến họ dễ cảm thấy bị đe dọa bởi sự khác biệt hoặc các ý tưởng mới. Họ có thể sợ rằng những giá trị và quan điểm mà họ đã xây dựng suốt một thời gian dài sẽ bị lung lay. Cảm giác này đôi khi khiến họ cảm thấy khó khăn trong việc duy trì tinh thần cởi mở và dễ dàng bị ảnh hưởng bởi những nỗi sợ không rõ ràng về tương lai. Khi những giá trị mà họ tin tưởng bị thách thức, cảm giác lo sợ này càng trở nên rõ ràng và mãnh liệt hơn.
• Biểu hiện trong đời sống và phát triển: Sự bảo thủ quá mức có thể làm hạn chế sự phát triển cá nhân của một người. Họ có thể gặp khó khăn trong việc thích nghi với sự thay đổi của xã hội hoặc công nghệ mới. Những người bảo thủ thường từ chối sử dụng công nghệ tiên tiến, không muốn thay đổi thói quen hoặc không sẵn sàng học hỏi kỹ năng mới. Điều này có thể khiến họ cảm thấy tụt lại phía sau so với những người xung quanh, đồng thời làm giảm khả năng phát triển bản thân trong môi trường thay đổi nhanh chóng hiện nay. Sự bảo thủ này đôi khi còn làm cho họ cảm thấy lạc lõng trong một xã hội ngày càng cởi mở và hiện đại.

Nhìn chung, người bảo thủ thường có những biểu hiện khá rõ ràng trong suy nghĩ, lời nói và hành động. Việc nhận biết những biểu hiện này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những người xung quanh, từ đó có cách ứng xử phù hợp, tránh những mâu thuẫn và bất đồng không đáng có. Vậy làm thế nào để chúng ta có thể thay đổi và rèn luyện bản thân để có một tư duy cởi mở hơn?

Cách rèn luyện để sửa tính bảo thủ.

Làm thế nào để chúng ta có thể rèn luyện và sửa tính bảo thủ, từ đó có tư tưởng cởi mở và trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình? Thay đổi tư duy bảo thủ là một hành trình đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực. Tuy nhiên, với những phương pháp phù hợp, chúng ta hoàn toàn có thể vượt qua những rào cản tâm lý, rèn luyện sự linh hoạt trong suy nghĩ và hướng đến sự phát triển toàn diện.

• Nâng cao nhận thức về thế giới: Mở rộng tầm nhìn là bước đầu tiên trong quá trình thay đổi tư duy. Để không bị gò bó trong quan điểm hạn hẹp, chúng ta cần chủ động tìm hiểu và tiếp xúc với những kiến thức mới, những nền văn hóa đa dạng. Việc tiếp cận với thế giới bên ngoài sẽ giúp chúng ta nhận ra rằng mọi thứ xung quanh luôn vận động và thay đổi, và bảo thủ quá mức sẽ khiến cho chúng ta tụt hậu so với sự phát triển chung của xã hội.
• Học hỏi những người xung quanh: Một trong những cách hiệu quả nhất để thay đổi tư duy bảo thủ là học hỏi từ những người có tư tưởng cởi mở và linh hoạt. Hãy quan sát những người dám nghĩ, dám làm, dám thay đổi. Những người này sẽ là nguồn cảm hứng vô cùng quý giá, giúp chúng ta nhận thức được rằng sự thay đổi không chỉ là cần thiết mà còn mang lại nhiều cơ hội mới. Bằng cách lắng nghe và giao tiếp, chúng ta có thể rút ra nhiều bài học quý báu.
• Thực hành tư duy phản biện: Tư duy phản biện là công cụ mạnh mẽ giúp chúng ta rèn luyện sự cởi mở. Hãy tập thói quen đặt câu hỏi, nhìn nhận vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau và không ngại tranh luận một cách có văn hóa. Khi có cơ hội, hãy thử suy nghĩ về những lý do có thể giải thích ngược lại với quan điểm ban đầu của mình. Đừng vội vàng chấp nhận hay bác bỏ một ý kiến mà không suy xét kỹ lưỡng. Điều này không chỉ giúp chúng ta phát triển tư duy mà còn giúp chúng ta trở nên khách quan hơn.
• Rèn luyện tư duy linh hoạt: Linh hoạt trong tư duy là khả năng thích ứng nhanh chóng với những thay đổi và thử nghiệm những phương pháp mới. Để giảm bớt tính bảo thủ, chúng ta cần có khả năng tiếp nhận những thay đổi, những ý tưởng mới mẻ mà không cảm thấy e ngại. Hãy thử làm quen với những điều khác biệt, thay đổi thói quen làm việc cũ, và không ngại thay đổi phương pháp để đạt được kết quả tốt hơn.
• Chia sẻ, học hỏi từ cộng đồng: Việc tham gia vào các nhóm cộng đồng và tham gia vào các hoạt động xã hội sẽ giúp chúng ta có cơ hội trao đổi và học hỏi từ những người khác. Những cuộc thảo luận, chia sẻ kinh nghiệm này có thể giúp chúng ta mở rộng tầm nhìn, đồng thời nhận ra rằng mỗi người có những cách suy nghĩ và phương pháp khác nhau để giải quyết vấn đề. Qua đó, chúng ta có thể tiếp thu nhiều quan điểm, mở lòng hơn và không còn rập khuôn trong các quan điểm bảo thủ.
• Tìm khóa học phát triển bản thân: Một cách hiệu quả để phát triển bản thân và thay đổi tư duy là tham gia các khóa học chuyên sâu về phát triển bản thân. Các khóa học này sẽ giúp chúng ta trang bị những kỹ năng cần thiết để thay đổi tư duy và điều chỉnh hành vi của mình. Thông qua đó, chúng ta sẽ có thêm kiến thức và kỹ năng để đương đầu với những thử thách trong cuộc sống, đồng thời học cách ứng xử linh hoạt trong các tình huống khác nhau.
• Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Nếu cảm thấy khó khăn trong việc thay đổi bản thân, sự hỗ trợ từ các chuyên gia tâm lý sẽ là một giải pháp hữu ích. Các chuyên gia này sẽ giúp chúng ta nhận diện rõ hơn những rào cản tâm lý đang ngăn cản sự phát triển và hướng dẫn các phương pháp thay đổi hiệu quả. Thông qua sự đồng hành của họ, chúng ta sẽ dần dần phá vỡ các thói quen bảo thủ và phát triển một tư duy cởi mở hơn.

Tóm lại, bảo thủ là một nét tính cách có thể điều chỉnh được. Bằng cách nỗ lực thay đổi tư duy, rèn luyện bản thân, chúng ta hoàn toàn có thể khắc phục tính bảo thủ, hướng đến sự cởi mở và phát triển bản thân một cách toàn diện.

Kết luận.

Thông qua sự tìm hiểu bảo thủ là gì, kể từ khái niệm, phân loại các dạng bảo thủ phổ biến, cũng như ảnh hưởng của nó trong cuộc sống, mà Sunflower Academy đã trình bày ở trên. Hy vọng bạn đã nhận ra rằng bảo thủ không phải lúc nào cũng xấu, mà nó có thể trở thành một thế mạnh nếu biết áp dụng đúng cách. Tuy nhiên, nếu không nhận thức được nó, bảo thủ có thể trở thành một rào cản lớn trong cuộc sống. Chúng ta cần phải biết cách tìm kiếm sự cân bằng giữa việc giữ gìn những giá trị truyền thống và tiếp nhận sự đổi mới để không bị lạc hậu. Hãy luôn cởi mở, thử thách bản thân, mở rộng tư duy và đón nhận những cơ hội mới.