Thiếu kiên định là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn luyện để duy trì sự kiên định trong cuộc sống

Bạn đã bao giờ bắt đầu một điều gì đó với đầy hứng khởi – nhưng rồi nhanh chóng bỏ cuộc giữa chừng? Đã bao giờ bạn cảm thấy chính mình khó tin, vì hôm qua còn hứa, hôm nay đã muốn đổi hướng? Sự thiếu kiên định – dù nhỏ đến đâu, vàn có thể khiến một hành trình đang đi dở trở nên dang dở. Nó âm thầm bào mòn nội lực, làm nứt gãy lòng tin và khiến bạn rơi vào trạng thái sống không trọn vẹn với bất kỳ điều gì. Qua bài viết sau đây, dưới lăng kính của Sunflower Academy, chúng ta sẽ cùng làm rõ bản chất của thiếu kiên định, phân loại các biểu hiện tinh vi, hiểu rõ ảnh hưởng của nó và – quan trọng nhất – thực hành để dựng lại một “trục sống” vững vàng từ những hành động nhỏ nhất.

Thiếu kiên định là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn luyện để duy trì sự kiên định trong cuộc sống.

Khái niệm về thiếu kiên định.

Thiếu kiên định là gì trong mối liên hệ giữa giá trị nội tâm và hành vi duy trì định hướng cá nhân? Thiếu kiên định (Lack of Consistency hay Weak Commitment, Value Drift, Directional Instability) là trạng thái hành vi và tư duy khi cá nhân không duy trì được một lập trường, nguyên tắc hay mục tiêu trong thời gian đủ dài để đạt kết quả. Người thiếu kiên định dễ thay đổi quyết định, dễ bị ảnh hưởng bởi người khác, hoàn cảnh hoặc cảm xúc thoáng qua, từ đó dẫn đến hành vi lệch khỏi định hướng ban đầu.

Không giống với linh hoạt – nơi con người điều chỉnh để thích nghi – thiếu kiên định là mất định hướng từ gốc. Họ không điều chỉnh có ý thức, mà trôi theo dòng chảy bất định. Điều này khiến cá nhân khó tiến xa trên hành trình phát triển, vì mỗi bước đều không được giữ đủ lâu để kết tinh kết quả.

Để hiểu rõ hơn về sự thiếu kiên định, chúng ta cần phân biệt với các khái niệm gần nghĩa như sự dao động, thiếu quyết đoán, bốc đồng và sự dễ dãi. Cụ thể như sau:

• Dao động (Wavering): Là sự lưỡng lự giữa các lựa chọn, nhưng vẫn có thể giữ được giá trị cốt lõi. Thiếu kiên định thì không – người đó dễ thay đổi cả niềm tin, hướng đi và hành vi theo tác động ngắn hạn.
• Thiếu quyết đoán (Indecisive): Là không thể chốt lựa chọn. Thiếu kiên định là đã chốt – nhưng nhanh chóng thay đổi hoặc từ bỏ, dù không có lý do thực sự xác đáng.
• Bốc đồng (Impulsive): Là hành động không suy nghĩ kỹ, thường theo cảm xúc nhất thời. Thiếu kiên định có thể bắt đầu bằng suy nghĩ đúng – nhưng không duy trì được khi có biến số.
• Dễ dãi (Compliant): Là dễ chiều lòng người khác, thiếu nguyên tắc cá nhân. Người thiếu kiên định có thể dễ dãi, nhưng sâu xa hơn là không có trục giá trị đủ mạnh để bám vào khi cần giữ vững điều đã chọn.

Ví dụ: một người quyết tâm học ngoại ngữ nhưng bỏ dở giữa chừng; một nhân viên liên tục đổi hướng làm việc theo xu hướng mới mà không kiên trì với lộ trình hiện có; một người hay hứa nhưng không giữ lời… đều là biểu hiện của thiếu kiên định.

Ở tầng sâu, thiếu kiên định phản ánh sự chưa rõ ràng về giá trị sống và chưa rèn luyện khả năng cam kết với chính mình. Người như vậy dễ sống theo phản ứng, không có trung tâm nội lực – dẫn đến dễ rơi vào tình trạng hoang mang hoặc mỏi mệt vì chạy theo quá nhiều thứ mà không có gì đọng lại.

Như vậy, thiếu kiên định không chỉ là điểm yếu trong hành vi mà là lỗ hổng trong hệ thống định vị bản thân. Để chuyển hóa, cần bắt đầu từ việc xác lập giá trị gốc, rèn luyện kỷ luật tâm lý và duy trì hành động nhỏ, đều, đủ lâu để thấy được thành quả thực sự.

Phân loại các khía cạnh của thiếu kiên định.

Thiếu kiên định có thể được phân loại theo những biểu hiện cụ thể nào trong suy nghĩ, hành vi và hệ giá trị cá nhân? Thiếu kiên định không chỉ là thay đổi nhanh mà là sự đứt gãy không kiểm soát trong quá trình duy trì định hướng. Mỗi dạng thiếu kiên định phản ánh một điểm yếu khác nhau trong nội lực cá nhân.

• Thiếu kiên định trong tư duy: Người này thường thay đổi niềm tin, lập luận hoặc ý kiến cá nhân theo chiều gió. Họ không có hệ thống tư duy rõ ràng nên dễ bị tác động bởi các quan điểm bên ngoài. Ngày hôm nay tin vào một điều, ngày mai lại phủ nhận vì bị ảnh hưởng từ một ý tưởng khác.
• Thiếu kiên định trong hành động: Họ dễ bắt đầu nhưng khó duy trì. Những kế hoạch, mục tiêu hay thói quen được khởi xướng hứng khởi, nhưng chỉ sau vài ngày là bỏ cuộc. Lý do có thể là thiếu động lực, dễ nản, hoặc không có cơ chế hỗ trợ hành động đủ dài.
• Thiếu kiên định trong cảm xúc: Người này để cảm xúc quyết định hành vi. Khi vui thì làm, khi buồn thì bỏ. Tâm trạng thay đổi thì hành vi cũng đổi theo – dẫn đến hiệu suất không ổn định và sự tin tưởng từ người khác cũng suy giảm theo từng cơn cảm xúc.
• Thiếu kiên định trong quan hệ xã hội: Họ thường thất hứa, không giữ lời, hoặc thay đổi thái độ nhanh chóng. Mối quan hệ vì thế không thể sâu sắc – bởi người đối diện không biết lúc nào được tin, lúc nào sẽ bị lãng quên. Tính nhất quán trong cách đối đãi là điều họ thiếu.
• Thiếu kiên định trong mục tiêu sống: Người này liên tục thay đổi định hướng phát triển. Họ học nhiều thứ, thử nhiều việc, nhưng không có chiều sâu nào đủ vững. Dễ bị thu hút bởi xu hướng mới – nhưng không đủ bền để đi đến cùng với lựa chọn đã có.
• Thiếu kiên định trong khía cạnh khác: Bao gồm việc dễ bị phân tâm, thiếu tập trung, thay đổi lối sống theo ảnh hưởng bên ngoài… Đây là biểu hiện khi cá nhân không có cốt lõi rõ ràng – nên mọi tác động bên ngoài đều có thể kéo họ lệch khỏi quỹ đạo cá nhân.

Có thể nói rằng, thiếu kiên định không nằm ở tốc độ đổi thay mà ở việc không có trục định hướng nội tại. Phân loại rõ các khía cạnh này sẽ giúp cá nhân nhận diện điểm yếu chính xác, từ đó xây dựng kế hoạch chuyển hóa hiệu quả hơn.

Tác động, ảnh hưởng của thiếu kiên định.

Thiếu kiên định ảnh hưởng như thế nào đến hiệu suất cá nhân, mối quan hệ và sự phát triển dài hạn của một người? Một hành động sai lặp lại sẽ tạo thành thói quen. Thiếu kiên định – nếu không được nhận diện – sẽ dần trở thành mô hình sống lệch trục, kéo theo nhiều hệ quả khó phục hồi.

• Ảnh hưởng đến hiệu suất công việc: Người thiếu kiên định không giữ được mục tiêu lâu dài, dẫn đến kết quả công việc bị ngắt quãng, thiếu chiều sâu. Họ khó hoàn thành những dự án dài hơi hoặc yêu cầu tính bền bỉ. Hành vi này làm giảm độ tin cậy trong tổ chức.
• Ảnh hưởng đến việc thiết lập thói quen: Họ dễ bỏ giữa chừng những điều tốt đẹp như: thói quen dậy sớm, học ngoại ngữ, tập luyện thể thao… Việc liên tục “khởi đầu rồi bỏ cuộc” khiến cơ thể và tâm trí không xây được nền hành vi vững, và cá nhân dần mất niềm tin vào chính mình.
• Ảnh hưởng đến mối quan hệ: Thiếu kiên định tạo ra sự bất an cho người đối diện. Hứa rồi không làm, cam kết rồi đổi ý, nhiệt tình lúc đầu rồi rút lui… Những điều này làm tổn thương người khác, giảm độ tin cậy và làm tan vỡ những kết nối từng có cơ hội phát triển.
• Ảnh hưởng đến định vị bản thân: Khi không có định hướng lâu dài, cá nhân dễ rơi vào trạng thái hoang mang, so sánh, hoặc chạy theo xu hướng. Họ không biết mình là ai, muốn gì và đang đi về đâu – bởi mọi giá trị đều dễ dàng thay đổi theo tác động nhất thời.
• Ảnh hưởng đến phát triển sự nghiệp: Người thiếu kiên định khó xây dựng thương hiệu cá nhân. Họ không giữ được một phong cách sống, chuyên môn hay năng lực ổn định. Điều này khiến người khác khó nhớ đến họ như một điểm tựa, khó được trao cơ hội lớn.
• Ảnh hưởng khác: Thiếu kiên định làm xói mòn ý chí. Người đó càng ngày càng dễ buông bỏ, khó tin vào sức mình, và sợ bắt đầu điều gì mới vì ám ảnh “lại bỏ dở thôi”. Vòng lặp này khiến cá nhân thu hẹp vùng hành động – sống dưới mức tiềm năng thực sự.

Từ thông tin trên có thể thấy, thiếu kiên định không chỉ ảnh hưởng đến hành vi mà còn gây tổn hại đến hệ giá trị, lòng tin và khả năng hiện thực hóa cuộc sống có định hướng. Đó là lý do vì sao chuyển hóa thói quen này là điều thiết yếu cho bất kỳ ai muốn sống rõ ràng và phát triển bền vững.

Biểu hiện thực tế của người từng hoặc đang mang hành vi thiếu kiên định.

Người thiếu kiên định thường biểu hiện như thế nào trong lời nói, hành vi, các quyết định và thói quen sống? Thiếu kiên định không phải là đặc điểm ẩn mà được phản ánh rõ rệt qua những mô hình hành động lặp đi lặp lại, khiến người trong cuộc thường lạc hướng giữa nhiều lựa chọn và đánh rơi cam kết.

• Biểu hiện trong lời nói hàng ngày: Họ hay nói “để coi đã”, “mai tính tiếp”, hoặc “chắc là vậy” khi được hỏi về kế hoạch, mục tiêu hay quyết định. Dễ hứa – nhưng cũng dễ quên, hay đổi ý đột ngột, khiến người khác không thể dựa vào lời nói của họ để hoạch định bất cứ điều gì.
• Biểu hiện trong cách kể lại sự việc: Khi thuật lại quá trình làm việc hay trải nghiệm cá nhân, họ thường mô tả việc “đã thử nhưng bỏ”, “đang làm nhưng ngừng giữa chừng”, hoặc “chưa chắc có tiếp tục không”. Câu chuyện của họ thường rời rạc, thiếu mạch kết nối rõ, vì không có sự liền mạch hành động.
• Biểu hiện trong hành vi ứng xử: Họ dễ bắt đầu nhiều thứ cùng lúc – học một kỹ năng, tập một thói quen, lên một kế hoạch – nhưng hiếm khi đi đến cùng. Trong hành vi thường ngày, họ dễ phân tâm, thay đổi lựa chọn vào phút chót, và ít khi duy trì được một quy trình làm việc ổn định.
• Biểu hiện trong môi trường làm việc nhóm: Họ thường là người thay đổi phương án vào giờ chót, hoặc không kiên trì theo kế hoạch đã thống nhất. Đội nhóm phải điều chỉnh vì họ không giữ cam kết ban đầu. Trong các dự án kéo dài, họ dễ rút lui khi gặp khó khăn đầu tiên.
• Biểu hiện trong quan hệ gia đình – cá nhân: Họ khó giữ một vai trò ổn định. Có thể là người yêu hay thay đổi thái độ, người bạn hứa hẹn rồi rút lui, hay thành viên gia đình thiếu nhất quán trong việc dạy con hoặc xây dựng thói quen chung. Quan hệ với họ thường có cảm giác bất an.
• Biểu hiện khác: Họ thường có nhiều “sổ tay mục tiêu” nhưng không có thành tựu rõ ràng. Lịch trình của họ hay thay đổi. Họ dễ bị cuốn theo lời khuyên từ nhiều người khác, và đánh mất định hướng cá nhân. Hành vi lặp đi lặp lại này khiến chính họ cũng hoài nghi bản thân.

Nhìn chung, thiếu kiên định dễ nhận diện – nhưng người mang hành vi này thường không tự thấy. Chỉ khi được phản chiếu hoặc gặp thất bại lặp lại, họ mới bắt đầu đặt câu hỏi về cách mình đi và sự vững vàng thật sự trong từng bước.

Cách rèn luyện, chuyển hóa để duy trì sự kiên định trong cuộc sống.

Làm thế nào để một người thiếu kiên định có thể xây dựng nội lực bền vững và duy trì hướng đi nhất quán trong hành vi và tư duy? Kiên định không đến từ ý chí mạnh mà từ việc hiểu mình, chọn đúng, và gắn bó có chiến lược với điều đã chọn. Dưới đây là các thực hành thiết yếu.

• Thấu hiểu chính bản thân mình: Viết ra những việc bạn từng bỏ giữa chừng – lý do là gì? Bạn từ bỏ vì khó khăn thật hay vì mất động lực tạm thời? Mẫu hình từ bỏ đó lặp lại bao nhiêu lần? Sự tự quan sát sẽ giúp bạn thấy điểm gãy hành vi, và đó là nơi cần gia cố.
• Thay đổi góc nhìn, tư duy mới: Hiểu rằng kiên định không đồng nghĩa với cứng nhắc. Đó là khả năng giữ định hướng đủ lâu để đi sâu, trước khi điều chỉnh. Nếu thay đổi liên tục, bạn chỉ lướt trên bề mặt cuộc sống. Kiên định là trung tâm xoay – chứ không phải là neo cố định.
• Học cách chịu trách nhiệm từng phần: Hãy tập giữ lời với những cam kết nhỏ, viết 3 việc mỗi ngày và hoàn thành bằng mọi giá. Việc này dạy bạn trọng danh dự cá nhân. Khi bạn tự tin rằng “Mình sẽ làm những gì mình nói” – bạn bắt đầu xây dựng niềm tin nội lực thật sự.
• Viết, trình bày cụ thể trên giấy: Lập kế hoạch ngắn – nhưng rõ. Chia một mục tiêu 30 ngày thành 4 mốc 7 ngày. Gắn hành vi cụ thể với khung thời gian và kiểm tra sự tuân thủ vào cuối mỗi ngày. Điều này biến kiên định thành hành động đo lường được – không còn là khái niệm mơ hồ.
• Thiền định, cảm nhận thân tâm: Trước khi muốn từ bỏ, hãy ngồi yên 5 phút. Cảm nhận điều bạn đang tránh đối diện. Hỏi lòng: “Liệu mình đang mệt nhất thời, hay thực sự cần điều chỉnh?”. Khoảng lặng này giúp bạn tránh các quyết định bốc đồng và luyện khả năng giữ trục nội tâm.
• Xây dựng môi trường khuyến khích kiên định: Giao tiếp với người sống có nguyên tắc, tham gia cộng đồng rèn kỷ luật, để người khác phản hồi mỗi khi bạn lệch khỏi cam kết. Môi trường có nhịp điệu ổn định sẽ nâng đỡ bạn trên hành trình giữ vững hướng đi.

Tóm lại, kiên định không phải là đặc điểm bẩm sinh mà là kỹ năng luyện tập được. Khi bạn bắt đầu từ những cam kết nhỏ và duy trì từng hành vi rõ ràng, bạn sẽ xây được cột sống nội lực cho chính mình, và từ đó, mọi con đường đều có thể đi đến cùng.

Kết luận.

Thiếu kiên định không phải là một lỗi cá nhân mà là một tín hiệu của việc bạn chưa xây được “cột sống nội lực” cho chính mình. Mỗi lần đổi hướng không lý do, mỗi hành động bỏ dở giữa chừng, là một lần bạn đánh rơi mảnh ghép quan trọng của lòng tin vào bản thân. Nhưng may mắn thay, kiên định không phải là phẩm chất bẩm sinh mà là kỹ năng có thể rèn luyện, bắt đầu từ việc giữ lời với chính mình, hành động đều đặn, và không rút lui trước mỗi lần chao đảo. Sunflower Academy tin rằng: một người thật sự tự do không phải là người có nhiều lựa chọn mà là người biết giữ vững điều mình đã chọn. Và khi bạn sống kiên định, bạn không chỉ đi đến cùng một hành trình mà còn trưởng thành từ chính hành trình đó.