Xa vời là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn luyện để có tư duy thực tế và gần gũi hơn với cuộc sống

Giấc mơ là cần thiết – nhưng giấc mơ xa rời thực tế sẽ biến thành nỗi ám ảnh, khiến ta sống mãi trong cảm giác chưa đủ, chưa tới, chưa thật. Trong một thế giới đầy cảm hứng và kỳ vọng, ngày càng nhiều người bị cuốn vào trạng thái “xa vời” – nơi tâm trí lúc nào cũng hướng về điều chưa thể xảy ra, bỏ quên giá trị của hiện tại. Xa vời không chỉ là lối nghĩ mà dần trở thành cách sống làm con người mất gốc, lạc nhịp và hụt hơi trong hành trình trưởng thành. Qua bài viết này, cùng Sunflower Academy chúng ta sẽ tìm hiểu sâu sắc bản chất của “xa vời”, nhận diện các biểu hiện cụ thể, phân tích hệ quả và đề xuất những phương pháp rèn luyện để từng bước đưa tư duy trở về gần gũi hơn với thực tế đời sống.

Xa vời là gì? Khái niệm, tác hại và cách rèn luyện để có tư duy thực tế và gần gũi hơn với cuộc sống.

Khái niệm về xa vời.

Tìm hiểu khái niệm về xa vời nghĩa là gì? Xa vời (Unrealistic Expectation hay Disconnected Aspiration, Overreaching Idealism, Abstract Detachment) là trạng thái tư duy, cảm xúc hoặc hành vi bị ngắt khỏi thực tế hiện tại, hướng tới một viễn cảnh quá lý tưởng, quá cao vút – đến mức không còn khả năng kết nối với điều kiện thật sự đang diễn ra. Nó có thể bắt đầu từ sự kỳ vọng tích cực, nhưng nếu không điều chỉnh, dễ dẫn tới sự lạc hướng.

Người sống với tâm trí xa vời thường nói về những điều “đẹp đẽ nhưng mơ hồ”. Họ ít khi đặt chân vào việc cụ thể. Điều họ mơ ước thì lớn – nhưng hành động lại không nhất quán. Tâm họ luôn ở “nơi khác”, “một ngày nào đó”, “sau khi mọi thứ sẵn sàng”… Chính vì vậy, họ thường gặp cảm giác trống rỗng, không tiến xa được.

Để nhận diện rõ hơn, cần phân biệt “xa vời” với những khái niệm dễ nhầm lẫn như mơ mộng, lý tưởng hóa, viển vông và khả năng nhìn xa hay tầm nhìn. Cụ thể như sau:

• Mơ mộng (Wishful Thinking): Mơ mộng là trạng thái tưởng tượng điều tốt đẹp mà không cân nhắc đến tính khả thi – như một lời thì thầm dễ chịu với bản thân. Xa vời có thể khởi nguồn từ mơ mộng, nhưng sâu sắc hơn: nó là lối tư duy thường trực, nơi con người bắt đầu sống lệch khỏi thực tại. Người xa vời không chỉ mơ – họ dần để cảm xúc dẫn dắt hành vi, dù thiếu cơ sở để biến mong muốn thành hiện thực.
• Lý tưởng hóa (Idealization): Lý tưởng hóa là xu hướng nhìn sự vật hoặc con người theo hình mẫu hoàn hảo – thường bỏ qua khuyết điểm. Xa vời bao gồm lý tưởng hóa, nhưng không dừng lại ở cách nhìn mà lan sang cả cách sống. Nó khiến người ta theo đuổi những hình dung không phù hợp với điều kiện thật, dẫn đến lệch hướng trong lựa chọn, quyết định và kỳ vọng.
• Viển vông (Fantasy): Viển vông mang màu sắc thiếu thực tế và ngây thơ – thường xuất hiện khi người ta mơ quá xa mà không đủ kỹ năng hoặc hiểu biết để hiện thực hóa. Xa vời không phải lúc nào cũng trẻ con hay nông nổi – nhưng nếu không được điều chỉnh, nó có thể kéo dài trạng thái thất vọng âm ỉ. Người sống trong xa vời thường cảm thấy cuộc đời không như ý, trong khi chính họ chưa từng hành động sát với thực tế.
• Tầm nhìn (Vision): Tầm nhìn là khả năng xác định mục tiêu xa nhưng rõ ràng – có định hướng, có hành trình. Xa vời cũng là một hình dung tương lai, nhưng thiếu cấu trúc, thiếu sự liên kết với hoàn cảnh và năng lực hiện tại. Nó khiến cho con người dễ thay đổi mục tiêu, thiếu kiên trì và dễ bỏ cuộc. Khác với tầm nhìn – vốn là ngọn hải đăng – xa vời là làn sương, mờ đẹp nhưng không dẫn lối.

Ví như người muốn sống đời giản dị nhưng lại mơ nhà biệt thự giữa phố, hay người nói yêu thiên nhiên nhưng không thể rời khỏi phòng điều hòa. Những mâu thuẫn này đến từ tư duy xa vời – không xuất phát từ trải nghiệm thật và khả năng thật.

Như vậy, xa vời không sai, nhưng nếu kéo dài, nó khiến cho con người lạc mất gốc rễ. Từ đó, mọi mục tiêu, cảm xúc, mối quan hệ đều trở nên lỏng lẻo, vì thiếu điểm tựa là thực tế.

Phân loại các khía cạnh của xa vời.

Xa vời thường biểu hiện qua những dạng thức cụ thể nào? Không phải chỉ khi mơ mộng phi thực tế người ta mới bị xem là xa vời. Trạng thái này có thể xuất hiện ngay trong những lựa chọn rất đời thường, khi tư duy rời khỏi điều kiện cụ thể mà bám vào lý tưởng mơ hồ. Xa vời có thể ẩn trong mọi khía cạnh của đời sống, từ cảm xúc, tri thức đến hành vi xã hội.

• Xa vời trong tình cảm, mối quan hệ: Người có xu hướng xa vời trong tình cảm thường lý tưởng hóa người yêu, bạn đời hoặc người thân. Họ mong mối quan hệ lúc nào cũng “đẹp như mơ”, “không mâu thuẫn”, “phải hoàn hảo”, và dễ thất vọng khi đối diện với thực tế đầy biến động của con người thật.
• Xa vời trong đời sống, giao tiếp: Họ thường không kết nối thật với hiện tại mà chỉ nói về những điều “sau này”, “một ngày nào đó”, “ước gì có thể”. Trong trò chuyện, họ dễ chuyển sang những chủ đề bay bổng, rời khỏi tình huống cụ thể và không thể hiện được sự hiện diện đầy đủ trong giao tiếp.
• Xa vời trong kiến thức, trí tuệ: Người này thường bị cuốn vào những ý tưởng lớn, lý thuyết trừu tượng, xu hướng phát triển “cao siêu” mà bỏ qua việc học từ trải nghiệm thật. Họ thích nói về tầm nhìn dài hạn nhưng thiếu kế hoạch khả thi, thiếu sự học hỏi thông qua thực hành.
• Xa vời trong địa vị, quyền lực: Ở khía cạnh này, họ dễ rơi vào trạng thái “mơ mộng địa vị” – như nghĩ mình sinh ra để dẫn đầu, để làm điều lớn – nhưng lại không chấp nhận những bước đi nhỏ. Họ cảm thấy hiện tại “chưa xứng đáng”, dẫn đến chán nản hoặc tự tách biệt khỏi cộng đồng đang có.
• Xa vời trong tài năng, năng lực: Một số người tự gán cho mình định mệnh lớn, khả năng đặc biệt – nhưng không kiểm chứng qua rèn luyện. Họ cho rằng mình “thuộc về một không gian khác” hoặc “không ai hiểu được mình”, từ đó bỏ qua các cơ hội phát triển thực tế và học hỏi có kỷ luật.
• Xa vời trong ngoại hình, vật chất: Họ theo đuổi các hình mẫu lý tưởng do truyền thông áp đặt – vẻ đẹp quá hoàn mỹ, cuộc sống hào nhoáng mà không đối diện với cơ thể thật, hoàn cảnh thật. Điều này tạo nên sự so sánh, tự ti và cảm giác “chưa đủ” kéo dài.
• Xa vời trong dòng tộc, xuất thân: Họ phủ nhận hoặc lý tưởng hóa quá khứ – người thì cho rằng xuất thân thấp kém nên không thể thành công, người lại tự hào mù quáng về truyền thống mà không đặt nó vào bối cảnh hiện tại. Cả hai đều xa rời thực tế gắn kết gia đình và cộng đồng.
• Xa vời trong khía cạnh khác: Một số người xa rời chính đời sống thường nhật – họ không còn gắn với công việc hằng ngày, mối quan hệ gần gũi, hoạt động thể chất mà sống bằng trí tưởng tượng, sự chờ đợi hoặc thế giới nội tâm rối rắm, thiếu kiểm soát.

Có thể nói rằng, xa vời là sự rạn nứt giữa tâm trí và hiện tại. Có thể nói rằng, khi con người sống mãi trong những ý tưởng lơ lửng, họ đánh mất khả năng tiếp xúc với điều đang có, và từ đó mất dần cảm giác thật với chính cuộc đời mình.

Tác động, ảnh hưởng của xa vời.

Xa vời có ảnh hưởng như thế nào đến cuộc sống cá nhân và cộng đồng? Một tư duy xa vời nếu không được điều chỉnh sẽ không chỉ dừng lại ở những giấc mơ lãng đãng mà còn có thể dẫn đến sự mất định hướng, hụt hẫng kéo dài, và đứt gãy khả năng xây dựng cuộc sống trọn vẹn.

• Xa vời đối với cuộc sống, hạnh phúc: Người sống xa vời thường cảm thấy “không có gì là đủ”. Họ đặt kỳ vọng quá cao vào bản thân, người khác hoặc hoàn cảnh, và khi thực tế không như mong muốn, họ dễ rơi vào cảm giác bất mãn, hụt hẫng, thậm chí mất kết nối với niềm vui hiện tại.
• Xa vời đối với phát triển cá nhân: Khi luôn mơ về điều quá cao, họ sẽ ngại bắt đầu từ bước thấp. Họ thấy mình “quá tốt cho công việc này”, “xứng đáng với điều gì lớn hơn” – nhưng lại không hành động gì cụ thể. Điều này khiến họ bỏ lỡ cơ hội, trì hoãn hành trình phát triển, và dễ bỏ cuộc.
• Xa vời đối với mối quan hệ xã hội: Trong tương tác, người xa vời thường bị cho là “thiếu thực tế”, “nói nhiều làm ít”, hoặc “khó gần”. Họ không thể hiện sự kết nối thật, vì tâm trí luôn hướng đến điều không có mặt ở đây và bây giờ. Các mối quan hệ vì thế thiếu gắn bó và dễ đứt đoạn.
• Xa vời đối với công việc, sự nghiệp: Họ không kiên trì với tiến trình. Đặt mục tiêu quá cao, nhưng không có kế hoạch thực hiện, dẫn đến bỏ dở, chán nản. Họ cũng dễ bị “so sánh nhầm” – thấy người khác thành công và nghĩ mình cũng xứng đáng, nhưng không nhìn thấy quá trình đi đến đó.
• Xa vời đối với cộng đồng, xã hội: Trong các nhóm, người sống xa vời có thể khiến tập thể lệch nhịp – khi đưa ra đề xuất không khả thi, hoặc không cam kết thực hiện đến cùng. Họ làm loãng sự kết nối, vì mang đến tầm nhìn thiếu căn cứ, thiếu cam kết cụ thể để gắn kết.
• Ảnh hưởng khác: Người sống xa vời lâu ngày dễ mất gốc – họ quên điều đang diễn ra, không biết mình đang ở đâu, đang cần gì. Cảm xúc thường xuyên lên xuống thất thường, nội tâm nhiều mâu thuẫn, dễ rơi vào trạng thái mỏi mệt tinh thần kéo dài.

Từ những thông tin trên có thể thấy, xa vời không sai – nhưng nếu không đi cùng sự tỉnh thức và hành động cụ thể, nó sẽ trở thành rào chắn vô hình – ngăn con người sống trọn vẹn với những điều gần gũi và thật sự có thể chạm tới trong đời.

Biểu hiện thực tế của người có xu hướng xa vời.

Chúng ta có thể nhận ra xu hướng xa vời qua những suy nghĩ, hành vi và phản ứng thường gặp nào? Người sống trong trạng thái xa vời thường không ý thức được rằng mình đang mất kết nối với thực tại. Các biểu hiện của họ có thể rất mơ hồ – nhưng nếu quan sát kỹ, đều dẫn về một điểm chung: thiếu hiện diện.

• Biểu hiện của xa vời trong suy nghĩ và thái độ: Họ thường nghĩ về một “phiên bản lý tưởng” của mình hoặc người khác mà bỏ qua những gì đang có. Câu nói điển hình là “giá như…”, “ước gì mình được như vậy…”, “sau này khi đủ điều kiện…”. Họ sống trong vùng kỳ vọng, hơn là vùng hiện hữu.
• Biểu hiện của xa vời trong lời nói và hành động: Họ hay chia sẻ những ý tưởng hoành tráng, kế hoạch đầy tham vọng – nhưng không bắt đầu bằng hành động cụ thể. Câu chuyện của họ thường thiếu trọng tâm, thiếu thời điểm rõ ràng, dễ trôi về phía viễn tưởng và ít gắn với thực tế trước mắt.
• Biểu hiện của xa vời trong cảm xúc và tinh thần: Cảm xúc của họ thường lơ lửng – khi vui thì rất hưng phấn, khi buồn lại rơi vào trạng thái mất phương hướng. Họ khó duy trì động lực dài hạn, dễ chán nản khi kết quả không như tưởng tượng. Tâm trí dễ mỏi mệt vì luôn chạy theo điều “chưa tới”.
• Biểu hiện của xa vời trong công việc, sự nghiệp: Trong công việc, họ có thể đề xuất tầm nhìn vượt khỏi năng lực tổ chức. Họ không thích làm việc nhỏ, thiếu kiên nhẫn với lộ trình dài. Khi bị nhắc nhở, họ thường phản ứng rằng “Mình không phù hợp với môi trường này”, thay vì điều chỉnh hành vi cụ thể.
• Biểu hiện của xa vời trong khó khăn, nghịch cảnh: Thay vì đối diện, họ dễ né tránh thực tế bằng cách mơ đến một “ngày mai tươi sáng”. Họ dùng tương lai để xoa dịu hiện tại – nhưng không có kế hoạch hành động. Điều này khiến họ không vượt qua được khó khăn, mà chỉ trì hoãn sự va chạm.
• Biểu hiện của xa vời trong đời sống và phát triển: Họ đăng ký nhiều khóa học, mua nhiều sách, nghe nhiều chia sẻ truyền cảm hứng – nhưng không học đến cùng, không đọc sâu, không thực hành. Họ “thu gom công cụ” mà không chọn cho mình một hành trình gắn bó đủ dài để trưởng thành thật.
• Các biểu hiện khác: Họ thường lý tưởng hóa tình yêu, công việc, mối quan hệ xã hội – đến mức không ai và không điều gì đáp ứng nổi kỳ vọng. Khi thực tế không giống hình dung, họ rút lui, buông bỏ hoặc đổ lỗi cho hoàn cảnh. Nhìn chung, họ không đặt niềm tin vào hiện tại mà vào một “điều gì đó mơ hồ trong tương lai”.

Nhìn chung, người xa vời không thiếu năng lực – họ thiếu điểm tựa. Nhìn chung, nếu không học cách hiện diện, mọi cảm hứng đều sẽ trôi nhanh, và mọi cơ hội đều sẽ bị bỏ lỡ chỉ vì không khởi sự từ bây giờ.

Cách rèn luyện, chuyển hóa lối sống xa vời.

Liệu có những hướng thực hành nào hiệu quả để hóa giải trạng thái xa vời một cách tự nhiên? Để bước ra khỏi vùng tư duy xa vời, điều cốt lõi không phải là từ bỏ mơ ước mà là làm cho ước mơ có rễ, có nhịp, có bước đi. Khi hành động nhỏ khớp với mục tiêu lớn, sự kết nối với thực tại sẽ được phục hồi.

• Thấu hiểu chính bản thân mình: Hãy tự hỏi: “Mình đang theo đuổi điều gì?”, “Mình mong muốn điều đó vì lý do gì?”, “Đã có bước cụ thể nào chưa?”, “Tại sao mình cứ mơ mà không hành động?”. Câu trả lời sẽ cho thấy ranh giới giữa lý tưởng và ảo tưởng – để bạn chọn lại chính xác hơn.
• Thay đổi góc nhìn, tư duy mới: Ước mơ không có lỗi – nhưng nếu không được nuôi bằng hành động, nó sẽ trở thành gánh nặng. Khi bạn học cách “tư duy đất”, tức là luôn gắn mọi ý tưởng vào điều kiện thực tế – bạn sẽ chuyển hóa từ xa vời thành sát sao, từ lý tưởng thành khả thi.
• Học cách chấp nhận khác biệt: Không phải ai cũng theo đuổi điều lớn lao, và điều lớn lao không phải lúc nào cũng bắt đầu từ thứ vĩ đại. Học cách tôn trọng người khác sống thực tế, học cách hòa nhập mà không mất chất, là bước quan trọng để bạn thoát khỏi trạng thái tự tách biệt vì “Mình nghĩ khác”.
• Viết, trình bày cụ thể trên giấy: Ghi lại 3 điều bạn mơ ước nhất, và bên cạnh đó là 3 hành động cụ thể bạn sẽ làm trong tuần tới để tiến gần chúng. Viết khiến bạn nhìn thấy rõ khoảng cách giữa “nơi mình mơ” và “nơi mình đứng” – để rồi lựa chọn cách đi thực tế hơn.
• Thiền định, chánh niệm và yoga: Các thực hành này giúp bạn hiện diện với hơi thở, với cơ thể, với không gian và thời gian đang diễn ra. Khi bạn sống trọn vẹn trong một động tác yoga hay một phút thiền, bạn sẽ thấy mọi điều lớn lao bắt đầu từ sự có mặt thật sự tại đây.
• Chia sẻ khó khăn với người thân: Hãy dũng cảm nói rằng: “Tớ cảm thấy mình cứ mơ mãi mà không làm được gì cụ thể.”. Người thân yêu thương sẽ không cười bạn mà có thể giúp bạn gom lại niềm tin để bắt đầu từ điều nhỏ nhất. Kết nối thực tế bắt đầu từ một lời chia sẻ thật.
• Xây dựng lối sống lành mạnh: Thức dậy sớm, ăn đủ chất, tập thể dục mỗi ngày, làm việc đúng giờ – tất cả những điều tưởng đơn giản đó lại là cách chắc chắn nhất để kéo bạn về với đời sống thật. Khi thân ổn định, tâm sẽ dễ bám vào hiện thực.
• Tìm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Nếu bạn nhận ra mình sống quá xa vời và không biết bắt đầu từ đâu, hãy tìm đến một chuyên gia tâm lý, coach cá nhân hoặc nhà trị liệu. Họ sẽ cùng bạn xây lại bản đồ hành động, từ vi mô đến đại cục, từng bước một.
• Các giải pháp hiệu quả khác: Hãy bắt đầu với nguyên tắc 5 phút: “Làm điều gì đó trong 5 phút mỗi ngày để tiến gần điều mình mơ”. Không phải ai cũng cần cuộc cách mạng. Đôi khi, một chuyển động nhỏ đủ giúp bạn chạm lại mặt đất, và đi xa hơn trong sự thật.

Tóm lại, xa vời là khởi đầu của mọi lý tưởng, nhưng cũng là ngõ cụt nếu không đặt chân thật xuống đất. Khi bạn vừa giữ được khát vọng – vừa giữ được bước đi, mọi giấc mơ đều có thể thành hiện thực đúng lúc, đúng nơi, đúng cách.

Kết luận.

Thông qua chuỗi nội dung mà Sunflower Academy đã trình bày ở trên, hy vọng rằng bạn đã có cái nhìn thấu đáo về xu hướng sống “xa vời” – một hiện tượng tâm lý phổ biến nhưng dễ bị bỏ quên. Khi không kết nối với hiện tại, con người dễ mơ mộng viển vông, dễ thất vọng khi thực tế không như hình dung. Nhưng chính từ khoảnh khắc ta hiện diện, dám bắt đầu từ điều nhỏ nhất, dám sống chân thực và đi từng bước cụ thể – thì những điều lớn lao mới thật sự hình thành. Xa vời không xấu, miễn là nó có rễ, có nhịp và có sự hiện diện trọn vẹn nơi chính đời sống này.